آب سیاه چشم نوع زاویه بسته اولیه: عبارت است از یک نوع بیماری چشم که در آن مایعی که به طور طبیعی به چشم وارد و از آن خارج می شود به طور ناگهانی گیر می افتد. این گیر افتادن ناگهانی باعث درد شدید و از دست رفتن بینایی می شود.
آب سیاه چشم، نوع مزمن زاویه باز: عبارت است از یک نوع بیماری مزمن چشم که در آن مایعی که به طور طبیعی به چشم وارد و از آن خارج می شود تدریجاً گیر می افتد. این تجمع مایع در چشم موجب آسیب رسیدن به عصب بینایی و درجاتی از نابینایی می شود. آب سیاه مزمن، برعکس آب سیاه حاد، معمولاً درد ایجاد نمی کند. بیمار آب سیاه مزمن چشم در تمام سنین می تواند به وجود آید، اما در افراد بالای 40 سال شایع تر است.
علائم:
- سفت شدن کره چشم
- نامناسب بودن دید در شب
- وجود نقاط کور در میدان دید.
- کره چشم سفت و حساس می شود
- تاری دید یا دیدن هاله در اطراف نورها
- تاری دید در یک طرف در سمت بینی میدان دید.
- درد چشم و سردرد شدید ضربان دار قرمزی چشم
- از دست رفتن دید محیطی در نواحی کوچک از میدان دید.
- بزرگتر شدن نواحی از دست رفتن دید، معمولاً در هر دو چشم.
- گاهی به علت درد شدید در چشم ممکن است تهوع، استفراغ و ضعف رخ دهد.
- گشاد شدن مردمک و عدم پاسخ آن به نور (مردمک در حالت عادی در اثر تابش نور تنگ می شود).
علت:
- علت آب سیاه معمولاً به خاطر عدم تعادل در تولید مایع داخل چشمی زلالیه و میزان خروج آن است. دلایل زمینه ای این عدم تعادل بسته به نوع آب سیاه متفاوت می باشد. مانند توپ بسکتبال یا فوتبال که به فشار هوای داخلی برای نگاه داشتن شکل خود نیاز دارند، چشم نیز به فشار مایع داخل خود برای قوام شکل کروی و تونایی دیدن نیازمند است. اما آب سیاه زمانی ایجاد می شود که ساختمان های داخل چشمی توانایی کنترل فشار درون چشمی را نداشته باشند و فشار چشم در حد خطرناکی بالا برود. برخلاف توپ و بالن چشم نمی تواند افزایش فشار را با افزایش ارتجاع و خالی کردن باد از طریق سوراخ بهبود ببخشد، به جای آن فشار بالا باقی می ماند و به عصب بینایی فشار آورده و باعث صدمه دائمی به آن و نابینایی می گردد.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- سن بالای 60 سال
- سابقه خانوادگی آب سیاه یا دوربینی
- استفاده از بعضی از داروهایی که باعث مهار سیستم کولینرژیک (پاراسمپاتیک) می شوند.
پیشگیری:
- مرتباً تحت معاینه چشم قرار گیرند تا قبل از شروع علائم بتوان آب سیاه را کشف کرد. اگر بیش از 40 سال دارید، باید فشار داخل چشمتان سالانه حداقل یک بار اندازه گیری شود. اندازه گیری فشار چشم ساده و بدون درد است.
عواقب مورد انتظار:
- اگر درمان زود آغاز شود می توان علائم را کنترل نمود.
عوارض احتمالی:
- اگر درمان به تأخیر افتد یا موفقیت آمیز نباشد، امکان دارد آن چشم بینایی خود را به طور کامل از دست بدهد.
تشخیص:
- معاینه سر عصب بینایی
- بررسی میدان بینایی یا پریمتری
- معاینه زاویه چشم یا گونیوسکوپی
- اندازه گیری فشار داخل چشم یا تونومتری
- معاینات منظم چشم پزشکی بهترین راه است. معاینه کامل چشم شامل موارد زیر می باشد:
درمان طب نوین:
- این بیماری را نمی توان معالجه قطعی کرد، اما علائم آن را می توان کنترل نمود. درمان شامل بستری شدن به هنگام حمله حاد آب سیاه، برای پایین آوردن فشار بسیار بالای چشم از داروهای مختلف (قطره، قرص، سرم) ممکن است استفاده شود. جراحی (سوراخ کردن عنبیه با لیزر) برای پیشیگری از بروز حملات آب سیاه در صورتی که دیگر درمان ها موفقیت آمیز نباشند. با ایجاد این سوراخ کوچک در قسمت محیطی عنبیه به مایع درون چشم اجازه تخلیه داده می شود. با این کار ممکن است بتوان حملات آب سیاه را تحت کنترل درآورد، اما برای کنترل فشار چشم ممکن است تجویز دارو همچنان ضروری باشد.
درمان طب سنتی:
- شستشوی چشم با عرق رازیانه
- حجامت ماستوئید (پشت گوش)
- دو هفته بعد، حجامت ناحیه گیجگاهی
- برای رفع ناراحتی های چشم آلو را بر چشم بکشید.
- رب غوره را بخشکانید و با آن سرمه تهیه کنید و به چشم بکشید.
- سرمه اثمد، سرمه کافوری و سرمه توتیا در درمان نابینایی موثر هستند.
- یک تکه آهن تمیز را در آتش سرخ کنید بعد در ظرف شیر بیندازید آنگاه شیر دلمه خواهد شد. سپس آن را بر پشت چشم ضماد کنید.
- اندازه نصف عدس از شافیه ۱۶ ماهه بگیرید و با آب باران تازه که امروز یا دیشب باریده است یا برف حل کنید تا شخصی که کوری اش تازه یا کهنه است، صبح و بعد از ظهر و موقع خواب، به مدت ۴ روز با آن سرمه بکشد. اگر خوب شد، که چه بهتر؛ ولی اگر خوب نشد، ۸ روز استفاده کند و زمان به ۸ روز نمی رسد که چشم باز می کند.
داروها:
- تیمولول
- کارباکول
- دورزلامید
- بتاکسولول
- پیلوکارپین
- متازولامید
- تراوپروست
- بریمونیدین
- استازولامید
- برینزولامید
- آستازولامید
- دیپی وفرین
- سیتی کولین
- لاتانوپروست
- بیماتوپروست
- فیزوستیگمین
- داروهای ادرار آور برای کم کردن فشار چشم.
- به هنگام بستری، برای کنترل فشار داروهایی داخل رگ تزریق می شوند.
- پس از جراحی، ممکن است نیاز به قطره های چشمی برای کم کردن فشار داخل چشم وجود داشته باشد. حتی در صورت رفع علائم یا بروز ناراحتی گاه گاهی در اثر قطره های چشمی، دستوراتی را به دقت پیگیری و رعایت کنید.
فعالیت:
- پس از درمان، فعالیت های عادی خود را تدریجاً از سر گیرید و سعی کنید خسته نشوید.
رژیم غذایی:
- رژیم خاصی توصیه نمی شود.
- خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک باقلا، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو بادمجان، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ با سس، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سفید با جعفری، تاس کباب سویا، خوراک بامیه با سویا، خوراک تند بامیه، خوراک دال عدس، خوراک بورانی، خوراک کشمشی، خوراک لوبیا چشم بلبلی، خوراک مخلوط، آش گندم با تره، آش لپه ۱، آش کدو حلوایی، آش حبوبات و غله ۲، آش گوجه سبز، آش گوجه فرنگی ۲، حلیم دال عدس، مرصع پلو، دم پخت گوجه ۲، هویج پلو، پلو مخلوط، عدس پلو ساده، نخود فرنگی پلو ۱، لبو پلو، بادمجان پلو ۱، بلغور پلو، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش فسنجان با اسفناج، خورش قیمه، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش بامیه بادمجان، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش کدو حلوایی، خورش کدو خورشتی، خورش هویج و به، خورشت قیمه قارچ، خورش قیمه بادمجان، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ گل کلم، سوپ بلغور و کرفس، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، کتلت هویج و سیب زمینی، دلمه برگ انگور، کماچ ساده، کماچ سویا.
نکته:
- راه های پیشگیری از بیماری های چشمی: اگر مایلید همیشه سلامت چشم خود را حفظ کنید به نکات زیر با دقت توجه فرمایید. ۱. به هرچه که بسیار سفید یا شفاف است نگاه نکنید. ۲. به نورهای شدید مانند نور خورشید یا نور پراژکتور و لامپ های گازی و نورهای متصاعد شده از جوشکاری ها نگاه نکنید. ۳. به برف هایی که روی آن را نور آفتاب فراگرفته است نگاه نکنید. ۴. از نگاه کردن به خطوط ریز نقشه های خیلی دقیق یا خط های بسیار ریز که احتیاج به نوردهی بیشتری دارد خودداری کنید. ۵. تلویزیون را از فاصله خیلی کم تماشا نکنید. ۶. عینک دیگران را به چشم نزنید. ۷. با دست آلوده یا دستمال و اشیاء آلوده چشم را پاک نکنید. 8. از گرد و غبار پرهیز کنید. ۹. زیاد از حد گریه نکنید. ۱۰. مقابل آتش خیلی شدید و گرم ننشینید. ۱۱. هنگام موتورسواری یا سوار شدن بر اتومبیل های بدون سقف و … مواظب باشید که سوز و باد قوی، میکروب ها و گرد و غبار با چشم برخورد نکند. ۱۲. به هیچ جسمی به مدت زیاد و به طور قائم نظر نیفکنید. ۱۳. از ورود دود به چشم دوری گزینید. ۱۴. از هوای بسیار گرم یا بسیار سرد دوری کنید. 15. از دیدن اشیاء خیلی روشن و درخشان که به چشم آزار می رساند مانند آینه ای که مقابل آفتاب گرفته شده و نور آفتاب را به چشم منتقل می کند پرهیز کنید. ۱۶. از زیاد بر پشت خوابیدن پرهیز شود. ۱۷. مواظب باشید که از خوابیدن با شکم پر یعنی فورا پس از صرف غذا و همچنین پس از خوردن غذاهای غلیظ و دیر هضم و پس از مصرف خوراکی هایی که طبیعت آن خیلی گرم است مانند سیر و پیاز و … پرهیز کنید. چون موجب زیان رساندن به چشم می گردد. ۱۸. بیش از اندازه نمک یا غذاهای شور مصرف نکنید. ۱۹. از پرخوری در شب یا هنگام بیدار شدن در نیمه شب پرهیز کنید. ۲۰. از بی خوابی های زیاد و بیدار ماندن بیش از حد بپرهیزید. ۲۱. اگر شکم هر روز کار نمی کند یا یبوست و خشکی مزاج دارید آن را برطرف سازید. ۲۲. به اشیایی که به سرعت می چرخند یا به سرعت از جلوی چشم عبور می کنند نگاه نکنید.
- اعمالی که برای سلامت چشم مفید است: ۱. هرچند روز یک بار صورت را در آب صاف و پاک فرو برید و چشم را در آن باز نگه دارید. ۲. گاهی سرمه و توتیا را با آب بادیان و آب مرزنجوش مخلوط کنید و در چشم بکشید. ۳. به علت اینکه چشم از اعضای مرطوب است و اکثراً رطوبت و سردی باعث ضعف آن مى شود، لذا بایستی گاهی از سرمه خشک و جلا دهنده چشم استفاده کرد تا چشم سالم بماند. ۴. در هر ماه دو تا سه مرتبه چشم را با آب خضض بشویید. ۵. رعایت حفظ محیط چشم، یعنی مزاج چشم را به حالت طبیعی نگهداشتن. برای این کار اگر مزاج چشم خشک باشد گاهی روغن بادام شیرین یا روغن بنفشه یا روغن بنفشه بادام یا روغن کدو در بینی بچکانید. همچنین می توانید در چشم سرمه مناسبی نیز به کار برید.
- آب سیاه و ساختمان چشم: برای فهمیدن اینکه چرا آب سیاه ایجاد می شود شما باید نکاتی در رابطه با ساختمان چشم و چگونگی حرکت مایعات در چشم را بدانید. مایع داخل چشمی توسط جسم مژگانی (cilliary body) تولید می شود. اینها ساختمان کوچک و حلقوی هستند که در پشت عنبیه چشم قراردارند. این مایع که زلالیه نامیده می شود از پشت عنبیه و از میان مردمک یا سوراخ وسط عنبیه به جلو جریان می یابد و اتاق قدامی که فضای میان پشت قرنیه و جلوی عنبیه است را پر می کند. مایع زلالیه از میان ساختمانی که فیلتر زاویه نامیده می شود از چشم خارج می گردد. این زاویه ساختمان درون اتاق قدامی و حد فاصل عنبیه و قرنیه محیطی می باشد. زلالیه از میان این زاویه و صلبیه (قسمت سفید چشم) فیلتر شده و به شبکه ی عروقی بیرون چشم می پیوندد. هر اختلالی در این گردش مایع زلالیه می تواند باعث افزایش فشار داخل چشمی شود. بسته به اندازه زاویه چشم، نوع زاویه باز و بسته (باریک) مشخص می شود، باریک بودن این زاویه باعث می شود که عبور مایع زلالیه از میان آن دشوارتر باشد. یک زاویه باز هم می تواند باعث تأخیر خروج زلالیه گردد اگر ساختمان زاویه در درون چشم مشکل داشته باشد.
- آب سیاه، جریان خون، و صدمه به عصب بینایی: هر چند افزایش فشار درون چشم اغلب همراه با بیماری آب سیاه است لیکن این بیماری می تواند زمانی رخ دهد که فشار چشم طبیعی باشد آب سیاه با فشار طبیعی Normal-tension Glaucoma افراد با این موقعیت در واقع عصب بینایی شان حساسیت زیادی به افزایش فشار داخل چشمی دارد و با فشار نزدیک به طبیعی صدمه جبران ناپذیر به عصب بینایی وارد می شود. در مقابل افراد خاصی هستند که با فشار بالای طبیعی نیز هرگز مشکل آب سیاه پیدا نمی کنند.شایع ترین روش سنتی تشخیص آب سیاه با اندازه گیری فشار داخل چشمی می باشد، اما چون بیماری آب سیاه با فشار طبیعی نیز ممکن است وجود داشته باشد. معاینه مستقیم عصب بینایی و اندازه گیری میدان دید یا موارد دیگری ممکن است برای تشخیص لازم باشد. در آب سیاه با فشار طبیعی بر اساس یک تئوری ممکن است کاهش جریان خون عصب بینایی دلیل ایجاد این مشکل باشد. کاهش جریان خون عصب ممکن است با افزایش فشار چشم در آسیب رسانی به عصب بینایی کمک کند. برخی مطالعات نشان دادند که کاهش جریان خون با ایجاد نقاط کور (اسکوتوما) که در نقص میدان بینایی همراه با آب سیاه دیده می شود، دخیل است. بر اساس یک مطالعه گول زننده که در آگوست 2007 منتشر شد بیان گردید که علت بالقوه ی آب سیاه و آلزایمر که به علت ضایعات مغزی فرد دچار فراموشی می گردد مانند هم می باشد. محققان لندنی دریافتند که ساختارهای پروتئینی به نام بتا آمیلوئید که در شبکیه چشم و بافت مغز یافت می شود باعث آب سیاه و آلزایمر می گردد به هر حال تجمع غیر طبیعی پروتئین بتا آمیلوئید بدین معنی نیست که هرکس آلزایمر دارد دچار آب سیاه می شود و یا بالعکس. محققان می گویند که تشابه ساختمان مغز و شبکیه چشم می تواند علت اینکه پروتئین بتا آمیلوئید هر دو عضو را درگیر می کند توجیه کند. به علاوه اخیراً آب سیاه بر پیشگیری آسیب به سلول های عصبی چشم استوار گردیده است.
- هدف درمان کاهش فشار داخل چشمی در اسرع وقت می باشد. این امر می تواند با داروهای سیستمیک خوراکی یا داخل وریدی محقق شود. قطره های چشمی نیز گاهی در این مورد کاربرد دارند. اغلب اوقات جراحی های لیزری یا غیر لیزری ممکن است جهت کاهش فشار لازم باشد. به خاطر داشته باشید آب سیاه حاد با زاویه بسته می تواند به دنبال هر چیزی که مردمک را باز کند و عنبیه زاویه مسدود کند ایجاد شود. نور کم، داروهایی که برای معاینه چشم استفاده می شود و یا داروهایی مانند قطره و یا قرص آنتی هیستامین، دکونژستانت که برای سرما خوردگی استفاده می شوند ممکن است باعث بروز حمله گردند. اگر زاویه ساختمان داخل چشم برای تخلیه مایع و کاهش فشار داخل چشمی باز نشود، فرم حاد این بیماری در چند ساعت باعث صدمه به عصب و از دست دادن بیماری می گردد.