به هوش آوردن شخص به کما رفته: عبارت است از کما یک وضعیت ناهوشیاری عمیق است. این حالت می‌تواند نتیجه‌ ضربه‌ی مغزی مانند ضربه به سر، یا یک مشکل پزشکی، برای مثال برخی از انواع عفونت‌ها باشد. کما با خوابیدن از آن جهت متفاوت است که فرد قادر نیست بیدار شود. کما همچنین با مرگ مغزی تفاوت دارد. فرد در کما زنده است، اما نمی‌تواند به صورت طبیعی به محیط پاسخ دهد. همچنین کما ممکن است به دلایل مختلفی مانند مسمومیت، بیماری یا عفونتی که بر سیستم اعصاب مرکزی اثر می‌گذارد  (CNS)، یک جراحت جدی، هایپوکسی (کم اکسیژنی) یا محرومیت از اکسیژن، رخ بدهد. گاهی اوقات، پزشک با استفاده از داروهایی باعث تحریک رخ دادن کما می‌شود، برای مثال برای پیش‌گیری از درد قوی و شدید در طول فرآیند بهبودی و یا برای حفظ عملکرد بالاتر مغز به دنبال شکل دیگری از ضربه‌ی مغزی، کما معمولاً بیشتر از چند هفته طول نمی‌کشد. اگر وضعیت بیمار پس از گذشت یک دوره‌ی طولانی تغییر نکند، ممکن است عارضه‌ی پیش آمده در دسته‌ی زندگی نباتی مداوم قرار بگیرد. اگر زندگی گیاهی تا چند ماه طول بکشد، احتمال بیدار شدن فرد بسیار کم است.

انواع کما:

1. حالت نباتی پایدار: بیماران در کما درخطر عوارض متعددی هستند. یکی از جدی‌ترین آن‌ها ورود به حالت نباتی پایدار است. کمایی که بیشتر از دو تا چهار هفته به طول بیانجامد تحت عنوان حالت نباتی پایدار طبقه‌ بندی می‌شود. بیمارانی که دچار چنین حالتی می‌شوند معمولاً احتمال بهبودی آن‌ها بسیار کم می‌باشد. در حالت نباتی پایدار تنها سیستم تنفسی، گردش خون و چرخه‌های خواب و بیداری فعال هستند.
2. انسفالوپاتی متابولیک سمی: این وضعیت یک اختلال حاد در عملکرد مغز است که علائمی مانند گیجی و یا هذیان دارد. این حالت معمولاً برگشت‌پذیر است. دلایل این اختلال متفاوت هستند و می‌توانند شامل بیماری‌های سیستمیک، عفونت، نقص عضو و یا سایر بیماری‌ها باشند.
3. آسیب مغزی ناشی از کم اکسیژنی: این وضعیت به علت کمبود اکسیژن در مغز به وجود می‌آید. کمبود اکسیژن برای چند دقیقه موجب مرگ سلول‌های بافت‌های مغز می‌شود. این آسیب ممکن است در نتیجه حمله قلبی (ایست قلبی)، ضربه به سر یا تروما، غرق شدن، مسمومیت و یا مصرف بیش‌ از حد دارو یا مواد مخدر به وجود بیاید.
4. سندرم قفل‌شدگی: این حالت یک بیماری عصبی نادر است. به‌ جز عضلات چشم سایر عضلات به‌ طور کامل فلج می‌شوند، اما فرد بیدار و هوشیار است و ذهنی سالم و طبیعی دارد.
5. مرگ مغزی: توقف غیرقابل بازگشت عملکرد مغز را مرگ مغزی می‌گویند. مرگ مغزی ممکن است در اثر هرگونه آسیب ماندگار یا گسترده به مغز به وجود آید.
6. کمای پزشکی: این نوع کمای موقت یا حالت عمیق بیهوشی به ‌منظور محافظت از مغز در برابر التهاب پس از آسیب استفاده می‌شود. بیمار دوز کنترل‌شده‌ای از یک ماده بیهوشی دریافت می‌کند که موجب فقدان احساس یا هوشیاری می‌شود. سپس پزشکان با دقت علائم حیاتی بیمار را کنترل می‌کنند. این کما تنها در واحد مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها قابل انجام است.

علائم:

1. در هنگام کما، فرد نمی‌تواند ارتباط برقرار کند و بنابراین تشخیص کما، از طریق نشانه‌های بیرونی صورت می‌گیرد. این نشانه‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
2. چشم‌های بسته
3. اعضایی که دارای پاسخ نیستند یا به صورت داوطلبانه حرکت نمی‌کنند، مگر به صورت واکنشی
4. فقدان پاسخ به تحریک دردناک مگر حرکات واکنشی
5. اینکه این موارد چه زمانی اتفاق بیفتند و اینکه تا چه زمانی ادامه پیدا کنند، به دلیل ایجاد کننده‌ی کما بستگی دارد. پیش از رخ دادن کما، فرد مبتلا به هیپوگلیسمی پیش‌رونده (قند خون پایین) یا هیپرکاپنی (سطح بالای دی اکسید کربن در خون، ابتدا آشفتگی خفیفی را تجربه می‌کند. در صورتی که این حالت درمان نشود، توانایی او در فکر کردن آشکار، به تدریج کاهش می‌یابد. در نهایت فرد هوشیاری خود را از دست می‌دهد. اگر کما نتیجه‌ی یک آسیب جدی به مغز یا خونریزی زیرآراکنوئید باشد، علائم کما ممکن است به صورت ناگهانی ظاهر شود. هر کسی که با فرد همراه است باید سعی کند تا آنچه را که دقیقاً پیش از رخ دادن کما در جریان بوده است، به خاطر آورد. این اطلاعات، به تعیین دلیل زیربنایی کمک کرده و ایده‌هایی را برای روش درمانی در اختیار قرار می‌دهد.

علت:

• دلایل وقوع کما متفاوت هستند، اما تمامی آنها شامل سطوح مختلفی از آسیب به مغز می‌باشند. این دلایل شامل موارد زیر می‌باشند:
• عفونت:تورم شدید مغز، کانال نخاع یا بافت‌های اطراف مغز می‌تواند به کما منجر شود. مثال‌های این مورد شامل آنسفالیت یا مننژیت هستند.
• اوردوز سموم یا داروها:بودن در معرض مونوکسید کربن می‌تواند به آسیب مغزی و کما منجر شود. همین اتفاق در هنگام اوردوز برخی داروها می‌افتد.
• جراحات آسیب‌ زننده به مغز:تصادفات با اتومبیل، آسیب‌های ناشی از ورزش و حملات خشونت ‌آمیز که شامل ضربه به سر باشند، می‌توانند باعث ایجاد کما شوند.
• هیپوکسی، یا کمبود اکسیژن:اگر منبع اکسیژن مغز کاهش یافته یا قطع شود، برای مثال، در هنگام حمله‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی یا به دلیل غرق شدن، کما ممکن است رخ دهد.
• تشنج: یک حمله تشنجی به‌ ندرت می‌تواند موجب کما شود، اما تشنج‌های مداوم ممکن است منجر به کما شوند. حملات تشنجی مکرر می‌توانند از بازیابی مغز در بین حملات جلوگیری کند. این امر موجب عدم هوشیاری طولانی‌مدت و کما می‌گردد.
• دیابت:اگر سطح قند خون فرد مبتلا به دیابت خیلی بالا رود، این وضعیت به نام هایپرگلیسمی شناخته می‌شود. اگر سطح قند خون خیلی پایین بیاید، به نام هیپوگلیسمی شناخته می‌شود. اگر این دو وضعیت خیلی طولانی شوند، ممکن است کما رخ بدهد.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. دیابت
2. عفونت ها
3. سکته مغزی
4. کمبود اکسیژن
5. تومورهای مغزی
6. آسیب های مغزی
7. عدم تعادل الکترولیت
8. مصرف مواد مخدر و الکل
9. قرار گرفتن در معرض سموم

عوارض احتمالی:

1. عوارض این حالت در برخی از افراد با مشکلات فیزیکی، فکری و روانی ظاهر می‌شود. بیمارانی که بیش از یک سال در کما باقی می‌مانند بعید است از این وضعیت بیرون بیایند. عوارض احتمالی یک دوره کما شامل عفونت، لخته شدن خون، عفونت بدن و اندام‌ها و زخم‌های تحت فشار باشد.

تشخیص:

1. یک تاریخچه‌ی تازه‌ی پزشکی، آزمایشات خون، آزمایشات فیزیکی و اسکن‌های تصویربرداری می‌توانند به یافتن علت کما کمک کنند. یافتن علت، به انتخاب روش درمانی یاری می‌رساند.
2. تاریخچه پزشکی: سؤالات زیر از دوستان، خانواده، پلیس یا هر کسی که با فرد همراه بوده پرسیده می‌شود: علائم کما یا خود آن به آهستگی آغاز شده اند یا به یکباره؟آیا پیش از کما در فرد مشکلات بینایی، گیجی، بهت یا بی‌حسی ظاهر شده یا از قبل این علائم را داشته است؟ آیا فرد مبتلا به دیابت، هرگونه تشنج، سکته‌ی مغزی یا هرگونه بیماری دیگری بوده است یا خیر؟ فرد چه داروها یا موادی مصرف کرده است؟
3. آزمایشات فیزیکی: هدف این آزمایشات، چک کردن واکنش‎های فرد، چگونگی پاسخ او به درد و اندازه‌ مردمک چشم اوست. این آزمایشات شامل سرنگ کردن آب خیلی سرد یا گرم به درون کانال‌ گوش فرد است. این آزمایشات باعث حرکات بازتابی چشم می‌شوند. نوع پاسخ با توجه به علت وقوع کما، تفاوت دارد.
4. آزمایش خون: آزمایش خون برای تعیین موارد زیر گرفته می‌شود:شمارش خون، نشانه‌های مسمومیت با مونوکسید کربن، وجود و سطح داروهای قانونی و غیر قانونی و دیگر مواد در خون، سطح الکترولیت‌ها، سطح گلوکز، عملکرد کبد.
5. پونکسیون کمری (گرفتن مایع نخاعی): این آزمایش می‌تواند هرگونه عفونت یا اختلال در سیستم اعصاب مرکزی (CNS) را چک کند. پزشک، سوزنی را به کانال نخاعی فرد وارد کرده، فشار وارد کرده و مایع نخاعی را برای انجام آزمایشات بیشتر، خارج می‌کند.
6. اسکن های تصویری از مغز: این آزمایشات تعیین می‌کنند که آیا جراحت یا آسیب مغزی وارد شده است یا خیر و این آسیب در کجای مغز است.اسکن CT یا CAT یا ام آر ای، هرگونه انسداد یا دیگر اختلالات را چک می‌کند. آزمایش الکتروانسفالوگرافی (EEG) فعالیت الکتریکی مغز را اندازه‌گیری می‌کند.
7. مقیاس کمای گلاسکو: مقیاس کمای گلاسکو (GCS) می‌تواند برای ارزیابی شدت آسیب مغزی، به دنبال جراحت وارد شده به سر، مورد استفاده قرار گیرد. این مقیاس باتوجه به پاسخ‌های کلامی، پاسخ‌های فیزیکی و توانایی فرد در باز کردن چشم‌هایش، یک رتبه به فرد می‌دهد: چشم‌ها:نمره‌ی بین 1 تا 4، که در آن نمره‌ی 1 مربوط به زمانی است که شخص چشم‌هایش را باز نکند، 2 مربوط به زمانی است که چشم‌ها را در پاسخ به درد باز کند، 3 مربوط به زمانی است که آنها را در پاسخ به صدا باز کند و 4 مربوط به زمانی است که شخص چشم‌ها را به خودی خود باز کند. پاسخ کلامی: نمره‌ی بین 1 تا 5 که در آن 1 به معنی این است که فرد هیچ صدایی ایجاد نمی‌کند، 2 به این معنی است که فرد زیر لب حرف می‌زند، اما حرف‌های او نامفهوم است، 3 مربوط به زمانی است که کلمات کاملاً ناصحیح بیان کند، 4 مربوط به زمانی است که صحبت می‌کند، اما در صحبت گیج می‌شود و 5 به معنی ارتباط نرمال است. واکنش‌های فیزیکی یا حرکتی: نمره‌ی بین 1 تا 6 و نمره‌ی بین 1 تا 5 برای توصیف پاسخ فرد به درد. فرد با نمره‌ی 1 هیچ حرکتی نمی‌کند، با نمره‌ی 2 اندامی را در پاسخ به درد حرکت می‌دهد، 3 زمانی است که به شکلی غیر طبیعی به درد واکنش نشان می‌دهد، 4 مربوط به زمانی است که درد را کنار می‌زند، 5 مربوط به زمانی است که می‌تواند به نقطه‌ی درد اشاره کند و 6 مربوط به زمانی است که شخص می‌تواند از دستورات اطاعت کند. امتیاز کلی 8 یا کمتر به معنی رخداد کما است. اگر امتیاز بین 9 تا 12 باشد، نمره هوشیاری یا آسیب سر متوسط است. اگر امتیاز 13 یا بالاتر کسب شود، اختلال در آگاهی و هوشیار، خفیف می‌باشد.

درمان طب نوین:

• درمان کما بستگی به علت آن دارد. افراد نزدیک به بیماران کمایی باید تا حد امکان اطلاعات لازم را در اختیار پزشکان قرار دهند تا به آن‌ها برای تعیین علت کما کمک کنند. مراقبت پزشکی فوری برای درمان شرایط بالقوه برگشت‌پذیر بسیار حیاتی است. به ‌منظور درمان موفقیت‌آمیز بیماران کمایی، پزشکان باید از آسیب‌های مغزی ثانویه مانند التهاب و فشار درون جمجمه‌ای و ایجاد صدمات بیشتر جلوگیری کنند.
• کاهش فشار دور جمجمه: برای کاهش فشار درون جمجمه‌ای پزشک باید برخی داروها را تجویز کند و یا توصیه به عمل جراحی نماید. ممکن است جراحی مغز یا کرانیوتومی برای کاهش فشار انجام شود؛ در این روش حفره‌هایی در جمجمه ایجاد می‌شود تا امکان تخلیه خون و مایع اضافه فراهم گردد. ممکن است جراح به‌ جای این عمل، از یک کاتتر برای کاهش فشار یا برداشتن بخشی از جمجمه استفاده کند تا فضای کافی برای تورم مغز ایجاد شود.
• سایر روش های درمانی کما: به ‌محض پذیرش بیمار در بیمارستان، غالباً از آنتی‌بیوتیک یا گلوکز برای درمان عفونت‌های مشکوک یا کمای ناشی از دیابت استفاده می‌شود. ممکن است پزشکان داروهای قوی‌تری را برای کنترل بیمارانی که دچار حملات تشنجی هستند، تجویز کند. از آنجایی‌که درمانی برای کما یا اغماء وجود ندارد، گزینه‌های درمانی محدود به پیشگیری از آسیب‌های بیشتر، درمان دلایل زمینه‌ای و حفظ جریان خون مناسب و تغذیه بیمار می‌باشند.

درمان طب سنتی:

• بخور استفاده شود.
• بادکش گرم کتف ها
• سوره یس و سوره صافات قرائت شود.
• خونگیری از بین دو انگشت کوچک دست چپ
• مالیدن عطر محمدی جلوی بینی به طور مداوم.
• ریختن اسانس نعناع در دستگاه تنفس انجام شود.
• شربت عسل با زعفران به شخص کما رفته بخورانید.
• مالیدن روغن سیاهدانه به ملاج سر روزی 2 الی 3 بار
• ماساژ دادن کف پاها، روزی 2 الی 3 مرتبه و هر بار نیم ساعت.
• کسی که بی هوش شده است اگر قسمت پایین بینی را اگر چند بار ضربه بزنید به هوش می آید.
• ۲ قاشق غذاخوری مرزنجوش را در یک لیوان آب بجوشانید تا آب آن تمام و عصاره آن باقی بماند، سپس این عصاره را با جامع امام رضا هم مخلوط کنید و هر شب یک یا دو قطره در هر سوراخ بینی بچکانید.
• استفاده از عطر عنبر اشهب؛ که در زیر بینی شخص به کما رفته و بی هوش شده گرفته می شود که درصد و احتمال به هوش آمدن شخص بی هوش، بالا می رود. و فلسفه آن این است که این عطر مغز را گرم می کند. و کسانی که بعد از بی هوشی ها افسرده می شوند با این عطرها باید مغزشان را گرم بکنند تا اثر سردی برطرف شود.
• برای شخصی که جان کندن بر او سخت شده است، او را به محل نماز خواندش منتقل کنید، اگر اجلش رسیده باشد، مرگ بر او آسان می شود؛ ولی اگر اجلش نرسیده باشد، کار بر او آسان می شود». و سوره صافات و سوره یس را بر روی شخص بخوانید تا یک طرفه شود (زنده شود یا بمیرد). نکته کاربردی: کسانی که چند سال است در حالت کما به سر می برند و زنده بودن یا مرده بودن آنها معلوم نیست، سوره صافات و سوره یس را روی آنها بخوانند تا این قدر شکنجه نشوند. نتیجه اش هم از دو حال خارج نیست، به زندگی برمی گردد یا می میرد. روغن بنفشه پایه کنجد روزی 3 مرتبه در داخل بینی ریخته شود.

فعالیت:

• بعد از به هوش آمدن تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات پاستوریزه، غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.

نکته:

• آیا شخصی که در کما است می تواند بشنود یا فکر کند: فردی که در کماست ممکن است تحریک حسی، مانند گرفتن دست را متوجه شود. شواهدی وجود دارند مبنی بر اینکه افراد در کما می‌توانند بشنوند و دستورات گفتاری را درک کنند. شخصی که دوست یا فردی از خانواده که در کماست را ملاقات می‌کند، می‌تواند به صورت نرمال با او صحبت کرده و برای مثال از اتفاقات روزمره‌ی خود برای او تعریف کند. اینکه فرد در کما چقدر می‌تواند این صحبت‌ها را متوجه شود، واضح نیست، اما بسته به سطح هوشیاری در کما افراد، شانس اینکه شخص بتواند حرف‌ها را شنیده و درک کند، وجود دارد. همچنین ممکن است این افراد تمایل داشته باشند که موسیقی گوش کنند.
• آیا کما احتمال برگشت دارد: کما، یک وضعیت اورژانسی بسیار جدی است. درمان این بیماران بیماران نیاز به یک تیم چند تخصصی شامل جراح اعصاب، متخصص بیهوشی، جراح عمومی، متخصص قلب و متخصص داخلی دارد. متخصصان سلامت با اطمینان از زنده ماندن فوری فرد و تأمین تنفس و جریان خون او برای ماکزیموم کردن مقدار اکسیژن دریافتی توسط مغز، شروع می‌کنند. در صورتی که فرد دچار شوک دیابتیک شده باشد یا به دلیل عفونت مغز به کما رفته باشد، پزشک ممکن است گلوکز و آنتی بیوتیک‌ها را، حتی پیش از آماده شدن نتایج آزمایش خون اعمال کند. درمان، به دلیل زیربنایی کما بستگی دارد. این دلیل برای مثال می‌تواند نارسایی کلیه، بیماری کبد، دیابت، مسمومیت و مانند اینها باشد. اگر تورم مغزی وجود داشته باشد، ممکن است به جراحی برای کم کردن فشار نیاز باشد. سن بالاتر از ۶۵ سال وجود بیماری زمینه ای مانند دیابت، فشارخون، بیماری قلبی ریوی، شدت و محل آسیب مغزی، سابقه مصرف مواد از عوامل پیشگویی کننده بد در بیماران با آسیب سر شدید (نمره هوشیاری کتر از ۸) می باشد و احتمال مرگ یا تبدیل به وضعیت نباتی در این بیماران زیاد است. اگر کما بیش از یک ماه طول بکشد وضعیت نباتی گفته می‌شود به این معنی که بیمار ناخودآگاه چشمان را باز می‌کند ولی هدفمند نیست اگر علت کما خونریزی مغزی عفونت یا سکته مغزی باشد و تا ۳ ماه بیمار هوشیار نگردد وضعیت نباتی ثابت و غیر قابل برگشت خواهد بود این زمان سه ماهه در بیماران با ضربه مغزی یکسال خواهد بود و اگر بیمار بعد از یکسال هوشیار نگردد وضعیت نباتی در وی ثابت خواهد بود. اولین نشانه خروج از وضعیت نباتی تعقیب آگاهانه اشیا متحرک با چشم توسط بیمار می‌باشد.
• احتمال بهبودی از کما چقدر است: احتمال بهبودی بیمار بستگی به دلیل کما، امکان برطرف شدن مشکل زمینه‌ای و مدت‌زمان کما دارد. اگر مشکل قابل برطرف شدن باشد، فرد اغلب می‌تواند به سطح اولیه عملکردی خود بازگردد. در کماهایی که در اثر مسمومیت دارویی پدید می‌آیند در صورتی‌ که توجه فوری پزشکی انجام شود، نرخ بهبودی بالا است. مواردی از کما نیز که در اثر آسیب‌های مغزی ایجاد می‌شوند نسبت به کماهای مرتبط با کمبود اکسیژن، نرخ بهبودی بالاتری دارند. پیش ‌بینی امکان بهبودی در زمانی که فرد در اغماء است می‌تواند بسیار دشوار باشد. شرایط هر فردی متفاوت است و بهترین کار مشاوره با متخصص مغز اعصاب است. به‌ طور کلی هرچه که فرد مدت‌زمان بیشتری در کما باشد، احتمال بهبودی نیز کمتر می‌شود. با این ‌حال بسیاری از بیماران ممکن است هفته‌ها پس از کما بیدار شوند، هر چند احتمالاً مبتلابه معلولیت‌ها و ناتوانی‌های قابل‌توجهی خواهند شد.
• در عطرهای کارخانه ای چون از الکل استفاده می کنند، لذا خاصیت گرم کنندگی ندارد چون الکل، سردی است.
• عطسه آورها منافذ را برای جذب عطریات باز می کنند، صدای عطسه اگر زیاد باشد یعنی مغز گرم است و اگر بیصدا باشد یعنی مغز سرد است.