آزمایش ادرار: عبارت است از آزمایش ادرار، یکی از مهم‌ترین تست‌هایی است که برای ارزیابی سلامت بدن بخصوص کلیه‌ها و مجاری ادراری کاربرد دارد. در طی آن ادرار از نظر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ادرار ساختار شناخته‌شده‌ایی دارد، به همین دلیل وجود برخی فاکتور‌ها در آن مانند پروتئین یا قند نشان‌دهنده اختلال سیستم‌های مختلف بدن است.
تفسیر آزمایش ادرار:
- color در آزمایش ادرار چیست؟منظور از color در آزمایش ادرار، همان رنگ آن است. رنگ ادرار از اجزای اصلی تست آنالیز ادرار محسوب می‌شود. تغییر در رنگ ادرار می‌تواند نشان دهنده‌ی بیماری‌هایی باشد. عوامل مختلفی روی رنگ ادرار تأثیر دارند. علل تغییر رنگ ادرار عبارتند از: میزان غلظت ادرار، مواد غذایی، داروها و عفونت ادراری. اگر پزشک به عفونت ادراری مشکوک شود ممکن است آزمایش کشت ادرار یا تست‌های عفونت ادراری را تجویز کند.
- شفافیت (Clarity): ادرار به صورت طبیعی شفاف است. در شرایط عادی، انتظار می‌رود که ادرار نسبتاً تمیز یا فقط کمی ابری باشد. کدری اغلب به دلیل وجود مواد غیرطبیعی یا بیش از حد در ادرار ایجاد می‌شود. دلایل مختلف باعث تغییر شفافیت ادرار می‌شوند. باکتریال در آزمایش ادرار (عفونت باکتری‌یایی) می‌تواند باعث غیرشفاف شدن ادرار شود. وجود گلبول‌های سفید یا قرمز نیز می‌توانند ادرار را کدر یا نیمه کدر کنند. گاهی اوقات، بدون اینکه فرد به بیماری مبتلا باشد هم امکان دارد که ادرار غیرشفاف باشد.
- وزن مخصوص ادرار :(Specific Gravity)آزمایش وزن مخصوص ادرار یا همان Specific Gravity، شاخص غلظت مواد محلول در ادرار است که برای تشخیص قدرت رقیق کردن کلیه ها به منظور حفظ و بقای هموستاز استفاده می‌شود. وزن مخصوص ادرار با اندازه‌گیری اجزای مختلف ادرار مانند مواد دفعی و املاح حاصل می‌شود و به شکل عدد نشان داده می‌شود. بیماری‌های کلیوی و مصرف زیاد مایعات باعث کاهش وزن مخصوص ادرار می‌شود. غلیظ شدن ادرار و کمبود مایعات وزن مخصوص ادرار را افزایش میدهد. عدد وزن مخصوص ادرار به تنهایی شاخص و معیار خوبی برای تعیین سلامت بدن نیست و حتماً باید همراه با اجزای دیگر آزمایش تفسیر شود.
- PH ادرا: ادرار، سطح اسیدیته ادرار را نشان میدهد. مصرف مواد غذایی گیاهی روی PH ادرار اثر می‌گذارد و افزایش یا کاهش PH ادرار می‌تواند نشان دهنده وجود بیماری باشد. گاهی اوقات،میزان اسیدی یا بازی بودن ادرار روی پروسه‌ی درمان بیماری تاثیر می‌گذارد و پزشک ممکن است برای کاهش میزان PH ادرارتان داروهایی را تجویز کند. مقدار دفع املاح در ادرار و وجود یون هیدروژن، سطح PH ادرار را مشخص میکند. برخی از مواد محلول در ادرار رسوب می‌کنند و در صورت اسیدی بودن ادرار، کریستال ایجاد می‌شود. اسیدی بودن ادرار باعث تشکیل سنگ کلیه هم می‌شود. بعضی غذاها مانند مرکبات یا لبنیات روی سطح PH تاثیر می‌گذارند. مشخص کردن این فاکتور در آزمایش pH ادرار در تشخیص عفونت‌های ادراری مفید است. شاید بپرسید pH ادرار باید چند باشد؟ pH نرمال ادرار بین ۵.۴ تا ۸ تعیین شده است.
- پروتئین(Protein): پروتئین در حالت عادی نباید در ادرار وجود داشته باشد. پروتئین مثبت در آزمایش ادرار، نشان‌دهنده‌ی بیماری است. وجود پروتئین در ادرار به کلیه مربوط است، وقتی کلیه آسیب ببیند، پروتئین وارد ادرار می‌شود. علامت مهم بیماری کلیوی،پروتئینوری است.
- گلوکز(Glucose): گلوکز، قندی است که در خون وجود دارد. افزایش میزان قنددر ادرار نشان دهنده بیماری دیابت است. مقادیر بسیار کمی از گلوکز در ادرار موجود است. بیماری دیابت در صورت کنترل نشدن منجر به آسیب غدد فوق کلیوی و کبدی شده و این امر سبب می‌شود تا گلوکز در ادرار دیده شود. هر نوع تشخیص قند در تست گلوکز ادرار، نیاز به پیگیری دارد. گلوکوزوری وقتی دیده می‌شود که میزان گلوکز خون از حد آستانه کلیوی بیشتر باشد.
- کتون (Ketone) : در حالت عادیکتون نباید در ادرار دیده شود و حضور کتون این را نشان میدهد که بدن به جای مصرف گلوکز از چربی استفاده میکند. کتون زمانی تولید می‌شود که گلوکز به عنوان منبع انرژی در دسترس سلولهای بدن نباشد. هنگامی که فرد کربوهیدرات کافی مصرف نکند یا وقتی بدن فرد نتواند به درستی از کربوهیدرات‌ها استفاده کند، کتون تشکیل می‌شود. هنگامی که چربی‌ها در بدن شکسته و در جریان سوخت و ساز مصرف می‌شوند، کتون به وجود می‌آید.
- خون در ادرار (Blood): خون در ادرار، که به آن هماچوری نیز گفته می‌شود، می‌تواند بسیار ناراحت کننده باشد. هماچوری ممکن است نتیجه یک ناهنجاری در دستگاه ادراری باشد. هر خونی که در ادرار پیدا شود به احتمال زیاد با مجاری ادراری مرتبط است. مجاری ادراری سیستمی است که از کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و مجرای ادرار تشکیل شده است. خون در ادرار می‌تواند نشان دهنده مشکل در اعضای داخلی بدن باشد. بنابراین، هر زمان که خون را در ادرار مشاهده کردید، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که خون در ادرار دیده شد، باید دنبال ریشه‌ی مشکل باشیم.
- بیلی روبین (Bilirubin) : در صورت دفع بیلی‌روبین در ادرار، رنگ ادرارقهوه‌ای می‌شود. بیلی روبین در ادرار افراد سالم وجود ندارد. بیلی روبین ماده زائدی است که توسط کبد از طریق هموگلوبین‌های تجزیه شده، تولید و از طریق جریان ادرار خارج می‌شود. در برخی بیماری‌های کبدی، مانند انسداد صفراوی یا هپاتیت، بیلی روبین اضافی می‌تواند در خون جمع شده و از طریق ادرار دفع شود. وجود بیلی روبین در ادرار شاخص اولیه بیماری کبد است.
- نیتریت(Nitrite): وجودنیتریت در ادرار می‌تواند نشان دهنده‌ی وجود باکتری باشد. معمولاً دستگاه ادرار و ادرار فاقد باکتری و نیتریت هستند. وقتی باکتریها وارد مجاری ادراری می‌شوند، می‌توانند باعث عفونت دستگاه ادراری شوند. نتیجه مثبت آزمایش نیتریت می تواند نشان دهنده UTI باشد.
- کاکتول آمین: این آزمایش را برای تأیید یا رد احتمال سرطان غدد فوق کلیوی صورت می‌گیرد.
- گلبول قرمز و سفید (RBC,WBC): گلبول‌های خونی در حالت عادی در ادرار مشاهده نمی‌شوند. وجود گلبول قرمز نشان دهنده وجودخون در ادرار است. وجود گلبول سفید معمولاً نشان دهنده عفونت ادراری است. WBC یا گلبول‌های سفید موقع عفونت ادراری و تومور مثانه در ادرار افزایش پیدا می‌کنند. وجود گلبول سفید علامت عفونت یا التهاب در کلیه ها یا هر جای دیگر در امتداد دستگاه ادراری شما است. میزان نرمال WBC در آزمایش ادرار معمولا کمتر از عدد ۵ است و اگر مقدار آن از این عدد بیشتر باشد، می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات بیان شده باشد.
- کریستال(Crystals) : کریستال از طریقشکل، رنگ و pH ادرار مشخص می‌شود. در ادرار افراد سالم فقط مقدار بسیار کمی کریستال وجود دارد. اگر کریستال در ادرار زیاد باشد، سنگ کلیه بوجود می‌آید. سنگ کلیه، عفونت‌های ادراری و مصرف بعضی از داروها باعث تشکیل کریستال می‌شوند.
نکته:
- نتیجه آزمایش ادرار چگونه ارائه می‌شود؟نتیجه آزمایش ادرار از سه روش بدست می‌آید: تست بصری: در این روش مامور یا تکنسین، ادرار را به لحاظ ظاهری مورد بررسی قرار میدهد. در این حالت ادرار به لحاظ وجود و عدم وجود خون، بو و رنگ آنالیز می‌شود. تست قطره: در این روش قطره‌ای از ادرار روی نوار حاوی مواد شیمیایی قرار می‌گیرد. باتوجه به نوع نوار و انتظار آزمایشگاهی واکنش‌های ادرار و تغییر رنگ نوار بررسی می‌شود. تست میکروسکوپی: قطراتی از ادرار در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند. از این روش برای تشخیص برخی از بیماری‌های داخلی و عفونی استفاده می‌کنند.
- نمونه ادرار را تا چند ساعت می‌توان نگه داشت؟ دقت کنید اگر نمونه گیری ادرار را در منزل انجام می‌دهید بیش از۷ ساعت نمی‌توانید آن را نگهداری کنید و باید به نمونه‌گیر در منزل تحویل دهید و یا اینکه به مراکز تشخیصی منتقل کنید. اگر آزمایش ادرار ۲۴ ساعته یا ۱۲ساعته باشد، باید بلافاصله تحویل نمونه انجام بگیرد، در غیراینصورت نتیجه نادرست خواهد بود به انجام نمونه گیری دیگری احتیاج خواهید داشت.
- قبل از آزمایش ادرار چه بخوریم؟اگر آزمایش ادرار ۱۲ ساعته است پیش از انجام آزمایش و در طول ۱۲ ساعت مواد آبکی کمی میل کنید تا تجزیه ادرار کامل صورت بگیرد. نوشیدن آب و مایعات نیز پیش از انجام آزمایش در مقادیر بالا توصیه نمی‌شود. اگر آزمایش ادرار ۲۴ ساعته بود مصرف مایعات توصیه می‌شود. با توجه به نوع آزمایش ممکن است توصیه به مصرف و یا عدم مصرف برخی از مواد غذایی شود.
- شرایطنمونه‌گیری در منزل ادرار برای آزمایش: این آزمایش معمولا بصورت ۱۲ ساعته انجام می‌گیرد و شما باید پیشاب ادرار اول صبح را به اندازه چند قطره تخلیه کنید و سپس باقی ادرار را در ظرف نمونه تخلیه کنید. پیش از انجام تخلیه مثانه محل خروج ادرار را با صابون و آب استریل کرده و با دستمال خشک کنید. قبل از نمونه گیری مصرف آنتی بیوتیک باید قطع شود. دقت کنید اگر در منزل نمونه گیری را انجام می‌دهید آن را تا انتقال به مراکز تشخیصی یا مامور اعزامی در منزل طبقه پایین یخچال نگهداری کنید.
- میزان ادرار برای آزمایش چقدر باید باشد؟میزان ادرار جهت انجام تست آنالیز ادار متفاوت خواهد بود. درصورتیکه کشت نمونه در آزمایشگاه و یا منزل به دلیل خاصی انجام بگیرد پس از دفع پیشاب نمونه‌گیری ادرار انجام می گیرد. اگر آزمایش ادرار ۱۲ ساعته باشد، ظرف نمونه گیری آزمایشگاه ملاک است و باید تمام ادرار در طول ۱۲ ساعت را داخل ظرف تخلیه کنید. اگر آزمایش ادرار ۲۴ ساعته باشد، ظرف نمونه‌گیری از آزمایشگاه و یا مرکز خدمات تشخیصی دریافت می‌کنید و باید تمام ادرار ۲۴ ساعت را داخل آن جمع آوری کنید.
- دستورالعمل جمع‌آوری ادرار ۱۲ ساعته: ابتدا ادرار خود را تخلیه کنید، این زمان را ثبت کنید و از این لحظه به بعد تا۱۲ ساعت ادرار خود را داخل ظرف آزمایشگاهی تخلیه کنید. البته بستگی به این دارد که نمونه گیری شما روزانه باشد یا شبانه. اگر شبانه باشد از۶ عصر و اگر روزانه باشد از ۶ صبح شروع می‌شود تا ۱۲ ساعت بعد. دقت کنید که شما در مدت ۱۲ ساعت باید تمام ادرار را جمع آوری کنید و اندکی از آن نباید از دست برود چراکه ممکن است در نتیجه آنالیز تاثیر بگذارد. ادرار ۱۲ ساعته را راس ۱۲ ساعت به آزمایشگاه انتقال دهید و یا تحویل مامور انجام تست در منزل دهید در غیراینصورت تست باید مجددا انجام بگیرد.
- دستورالعمل جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته: از این روش نمونه گیری جهت تشخیص بیماری‌های بخصوص به تشخیص و تجویز پزشک استفاده می‌شود. با استفاده ازنمونه ادرار ۲۴ ساعته می‌توان عملکرد کلیه‌ها، عارضه‌های استخوانی و داخلی و فشارخون را تشخیص داد و ارزیابی کرد: در این روش بیمار باید نمونه‌های ادرار را در طول ۲۴ ساعت در یک ظرف واحد استریل جمع‌آوری کرده و به مرکز تشخیصی تحویل دهد. دقت کنید پیش از شروع جمع آوری ادرار مثانه را تخلیه کنید. بعد از آن ادرارهای در طول ۲۴ ساعت را در داخل ظرف نمونه گیری جمع آوری کنید.
- چرا آزمایش آنالیز و کشت ادرار تجویز می‌شود؟ همانطورکه می‌دانید تصفیه خون و تولید ادرار در بدن برعهده کلیه‌ها است. در بدن هر فرد بالغ میزان حجم ادرار مابین۶۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی لیتر است. آزمایش آنالیز ادرار جهت بررسی وضعیت جسمانی، عارضه‌های کلیوی، عفونت‌های مثانه و مجاری ادراری، بیماری‌های متابولیک و … انجام می‌گیرد. همچنین در برخی مواقع، پزشک در کنار آزمایش زردی نوزاد، آزمایش ادرار را به منظور شناسایی زردی کودک تجویز میکند. در این آزمایش نمونه در ظرف استریل جمع‌آوری می‌شود و مورد بررسی قرار می‌گیرد. خون، پروتئین، بو، وزن، رنگ و Ph از جمله مواردیست که در این تست مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. بصورت کلی بیش از صد نوع آزمایش تشخیصی می‌توان بر روی ادرار انجام داد.
- چه بیماری‌هایی با استفاده از آزمایش کامل ادرار قابل بررسی است؟ تست آنالیز ادراریکی از روش‌های تشخیصی بسیار پرکاربرد در علوم پزشکی است. از کشت ادرار می‌توان در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ها همچون سنگ کلیه، عفونت مجاری ادراری، عفونت کلیوی، کم خونی، دیابت، تشخیص بیماری‌های قلبی عروقی، تشخیص بیماری‌های خودایمنی همچون لوپوس و روماتیسم استفاده کرد.
- رنگ ادرار در آزمایش کامل ادرار چگونه است؟ رنگ ادرار در آزمایش کامل بستگی به موارد متعددی دارد. درصورتی که ادرارزرد و بد بو باشد ممکن است نشان از مشکلات عفونی باشد. درصورتی که ادرار قهوه‌ای یا قرمز باشد ممکن است ادرار حاوی خون باشد. رژیم غذایی، داروهای مصرفی و مایعاتی که مصرف می‌کنید نیز ممکن است در تغییر رنگ ادرار موثر باشد. گاهی ادرار در اثر مصرف ویتامین B زرد می‌شود. دیگر مواد و سبزیجات خوراکی همچون ریواس و چغندر نیز ممکن است سبب قرمزی ادرار شوند.
- Appearanca در آزمایش ادرار به چه معنا است؟این بخش از آزمایش ادرار مرتبط با شفافیت ادرار است. معمولا ادرار شفاف است اما ممکن است ناشی از رسوب اورات و فسفات به رنگ کدر درآید. گلبول‌های قرمز و سفید، باکتریها و اپی تلیالها (بافت پوششی) نیز می‌توانند در مقادیر غیرمعمول سبب کدر شدن ادرار شوند. دیگر علت کدر شدن ادرار موکوس است. البته باید اسپرم، قارچ، چرک و مصرف غذاهای چرب را نیز در میان دلایل کدر شدن رنگ ادرار گنجاند.
- PH ادرار چقدر باید باشد؟PH در واقع سطح اسیدیته ادرار را مشخص می کند. درصورتی که PH غیرطبیعی در کشت ادرار مشخص شود ممکن است بیمار از اختلال مجاری ادراری و بیماری کلیوی رنج ببرد. بصورت کلی Ph ادرار در افراد مابین ۴.۵ تا ۸ متغیر است. معمولا از آزمایش PH ادرار می‌توان در تشخیص و کنترل بیماری‌های عفونی کلیوی و مجاری ادراری استفاده کرد.
- پروتئین مثبت در آزمایش ادرار یعنی چه؟سطح پروتئین در آزمایش ادرار معمولا پایین است و این طبیعی تلقی می‌شود. اما دفع پروتئین در آزمایش ادرار هشداری درمورد اختلالات کلیوی است. بصورت کلی مقدار پروتئین در آزمایش ادرار کم است. اما اگر سطح پروتئین در ادرار غیرطبیعی باشد دلایل زیر درمورد آن محتمل است: اضطراب روانی و جسمی، تب، فعالیت بدنی و ورزش بیش از حد، سرما و گرمای غیرنرمال. سطح بالای پروتئین می‌تواند نشانه ای از برخی بیماری‌ها باشد: روماتیسم، فشارخون بالا، دیابت، بیماری قلبی و لوپوس از جمله بیماری‌های مرتبط با سطح پروتئین در ادرار هستند.
- آزمایش میکروسکوپی ادرار به چه معنا است؟در آزمایشات میکروسکوپی ادرار، قطراتی از ادرار زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد و از آن برای تشخیص و ارزیابی موارد زیر استفاده می‌شود: بررسی به لحاظ وجود و عدم وجود کریستال‌های ناشی از سنگ کلیه، بررسی ادرار به لحاظ وجود سلولهای اپیتلیال که می‌تواند نشانه‌ای از تومور باشد، تشخیص ناهنجاری گلبول‌های سفید و قرمز، تشخیص بیماری کلیوی، عفونت کلیوی و سرطان، تشخیص سطح بالا و پایین مخمر.
- بهترین زمان برای آزمایش ادرار: بهترین زمان انجام آزمایش ادرار، بستگی به توصیه و تجویز پزشک متخصص دارد. چراکه نمونه‌گیری ادرار می‌تواند به چند روش ۱۲ ساعته، ۲۴ساعته و یا تحمل گلوکز که چند مرحله‌ای است انجام بگیرد. در صورتی که ۱۲ ساعته باشد شما باید از ۱۲ عصر تا ۶ صبح فردانمونه گیری در منزل را انجام دهید. درصورتی که ۲۴ ساعته است از ۶ صبح تا ۶ صبح فردا نمونه‌گیری را انجام دهید.