ضربه مغزی: عبارت است از به آسیب شدید مغزی که روی عملکرد مغز تأثیر می گذارد، ضربه ی مغزی می گویند. معمولاً این تأثیر موقتی است، اما شامل سردرد و بروز مشکل در تمرکز، حافظه، تعادل و هماهنگی می شود. این وضعیت معمولاً در اثر ورود ضربه به سر اتفاق می افتد. تکان دادن شدید سر و نیم تنه بالا هم باعث ضربه مغزی می شود. در بعضی از موارد، ضربه مغزی باعث از دست رفتن هوشیاری می شود، اما همیشه اینطور نیست. افتادن شایع ترین علت بروز ضربه مغزی است. اگر ورزش هایی نظیر فوتبال انجام می دهید هم امکان بروز ضربه مغزی وجود دارد. معمولاً اکثر افراد بعد از ضربه مغزی کاملاً بهبود پیدا می کنند.

سطوح مختلف ضربه مغزی:

1. آسیب ضربه‌ای خفیف مغز: آسیب ضربه‌ای خفیف مغز که با عنوان ضربه مغزی نیز شناخته می‌شود، یا شما را بیهوش نمی‌کند و یا به مدت ۳۰ دقیقه یا کمتر شما را بیهوش می‌کند. علائم اغلب در زمان آسیب یا بلافاصله پس از آن ظاهر می‌شوند، اما گاهی اوقات ممکن است برای چند روز یا چند هفته‌ای ایجاد نشوند. علائم آسیب ضربه‌ای خفیف مغز معمولاً موقتی هستند و در عرض چند ساعت، چند روز یا چند هفته رفع می‌شوند، اما آنها می‌توانند ماه‌ها یا بیشتر به طول بی‌انجامند.
2. آسیب ضربه‌ای متوسط مغز: آسیب ضربه‌ای متوسط مغز باعث ایجاد بیهوشی بیش از ۳۰ دقیقه می‌شود. علائم آسیب ضربه‌ای متوسط مغز شبیه به آسیب ضربه‌ای خفیف مغز هستند، اما جدی‌تر و طولانی‌تر هستند.
3. آسیب ضربه‌ای شدید مغز: آسیب ضربه‌ای شدید مغز بیش از ۲۴ ساعت باعث بیهوشی شما می‌شود. علائم آسیب ضربه‌ای شدید مغز همچنین شبیه به آسیب‌های ضربه‌ای خفیف مغز هستند، اما جدی‌تر و طولانی‌تر.

علائم:

1. سر درد
2. بیهوشی
3. سرگیجه
4. تاری دید
5. تهوع و استفراغ
6. گیجی و دستپاچگی
7. زنگ زدن در گوش‌ها
8. مشکل تکلم به طور مربوط
9. مشکل یادآوری اطلاعات جدید
10. تغییرات در احساسات و الگوهای خواب
11. شدت علائم بستگی به این دارد که آسیب خفیف، متوسط یا شدید است.
12. عدم توانایی برای به یاد آوردن علت آسیب یا حوادثی که بلافاصله قبل یا بعد از ۲۴ ساعت رخ داده است.

علت:

• زخم‌های گلوله یا سایر آسیب‌هایی که به جمجمه و مغز نفوذ می‌کنند.
• نیروهای غیر مستقیم که مغز را به شدت در داخل جمجمه تکان می‌دهند، مانند امواج شوک ناشی از انفجار میدان جنگ.
• تصادف‌های وسایل نقلیه:تصادفات خودرو یکی دیگر از علل شایع آسیب ضربه‌ای مغز هستند. شما می‌تواند با تعمیر درست، دنبال کردن قوانین جاده، و بستن کمربند ایمنی خطرات را کاهش دهید.
• افتادن: افتادن رایج‌ترین علت آسیب ضربه‌ای مغز است، و افتادن باعث ایجاد یک خطر جدی بویژه برای سالمندان می‌شود. هنگامی که یک بزرگتر بر اثر افتادن متحمل آسیب ضربه‌ای مغز می‌شود، اثرات مستقیم آسیب ممکن است منجر به تغییرات هوشیاری بلند مدت، کاهش توانایی عملکرد و تغییر در سلامت عاطفی شوند.
• آسیب‌های ورزشی:آسیب‌های ورزشی نیز باعث آسیب ضربه‌ای مغز می‌شوند. شما می‌توانید سر خود را با پوشیدن کلاه و تجهیزات حفاظتی دیگر هنگام دوچرخه سواری، اسکیت در حالت خطی یا انجام ورزشی‌های تماس محافظت کنید.

پیشگیری:

• بهبود روشنایی و برداشتن اشیاء خطرآفرین و لغزنده
• قرار دادن نرده در اطراف پلکان به منظور پیشگیری از سقوط از پله‌ها
• قرار دادن حفاظ ایمنی پشت پنجره‌ها به منظور جلوگیری از سقوط کودکان
• قرار دادن دروازه‌های ایمنی در ابتدای پلکان به منظور محافظت از کودکان خردسال
• قرار دادن میله‌های دستاویز در حمام و گذاشتن کفپوش غیرلغزنده روی کف نزدیک وان حمام
• همواره در خودرو کمربند ببندید و کودکان را در صندلی‌ مخصوص بنشانید و کمربندشان را ببندید.
• هنگام دوچرخه سواری، موتورسواری، اسکیت بازی، اسکی، اسب سواری یا مشارکت در ورزش‌های پربرخورد از کلاه ایمنی اندازه سر استفاده کنید. کلاه ایمنی باید محکم باشد و هنگام تکان دادن سر حرکت نکند؛ البته کلاه نباید بیش از اندازه تنگ باشد.

عوارض احتمالی:

1. در طی ۳۰ سال گذشته تحقیقات، آسیب ضربه‌ای مغز متوسط و شدید را افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و یا نوع دیگری از زوال عقل سالها پس از آسیب‌های اصلی سر مرتبط دانسته‌اند. یکی از مطالعات کلیدی که نشان دهنده افزایش خطر ابتلا به این بیماری است، نشان داده است که افراد سالمند با سابقه آسیب ضربه‌ای متوسط مغز، ۲.۳ برابر بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر در مقایسه با سالمندانی که سابقه آسیب سر نداشتند، بودند، و کسانی که سابقه آسیب ضربه‌ای مغز شدید داشتند ۴.۵ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری بودند. شواهد جدید نشان می‌دهد افرادی که آسیب ضربه‌ای مغز مکرر (ضربه مغزی) یا ضربات متعدد به سر بدون از دست دادن هوشیاری را تجربه کرده‌اند، مانند ورزشکاران حرفه‌ای و جانبازان جنگی، در معرض خطر بیشتری برای ایجاد عارضه مغزی به نام آنسفالوپاتی مزمن ناشی از ضربه (CTE) نسبت به افرادی که آسیب‌های مکرر مغزی را تجربه نکرده‌اند، هستند.
2. تحقیقات رایج در مورد چگونگی تغییرات ایجاد شده در علم شیمی مغز توسط آسیب ضربه‌ای مغز، ارتباط بین آسیب ضربه‌ای مغز و ناهنجاریهای پروتئین انگ (بتا آمیلوئید و تاو) مربوط به آلزایمر را نشان می‌دهد.

تشخیص:

• ارزیابی‌های متخصصین مراقبت سلامتی معمولاً شامل موارد زیر هستند: سوالات در مورد شرایط آسیب، ارزیابی سطح هوشیاری و گیجی فرد، معاینه عصبی برای ارزیابی حافظه و تفکر، بینایی، شنوایی، لمس، تعادل، واکنش‌ها و دیگر شاخص‌های عملکرد مغز، بسته به ماهیت آسیب ضربه‌ای مغز و شدت علائم، تصویر برداری مغزی با توموگرافی کامپیوتری (CT) ممکن است برای تعیین اینکه آیا خونریزی یا تورم در مغز وجود دارد یا خیر، مورد نیاز باشد.

درمان طب نوین:

• درمان بر اساس شدت آسیب است. آسیب‌های ضربه‌ای خفیف مغز معمولاً نیاز به هیچگونه درمانی به غیر از استراحت و داروهای مسکن بدون نسخه برای درمان سر درد ندارند. با این حال، فردی که دارای آسیب ضربه‌ای خفیف مغز است، معمولاً برای هرگونه علائم مداوم، بدتر شدن یا علائم جدید، باید در خانه بدقت تحت نظارت قرار گیرد. او همچنین ممکن است نیاز به مراجعه‌های بعدی به پزشک نیز داشته باشد. پزشک ممکن است زمان مناسب بازگشت به کار، مدرسه یا فعالیت‌های تفریحی را تعیین کند. بهتر است فعالیت‌های فیزیکی و فکری که باعث بدتر شدن اوضاع می‌شوند را محدود کنید تا زمانی که پزشک به شما توصیه کند که ادامه دادنشان مشکلی ندارد. اکثر افراد به تدریج به روال عادی باز می‌گردند. به طور کلی مواردی که لازم است برای درمان ضربه مغزی خصوصاً در مواقعی که شدید است انجام شود عبارت‌اند از:
• مراقبت‌ اورژانسی برای ضربه مغزی‌های متوسط تا شدید بر روی مطمئن شدن از این که به اندازه کافی اکسیژن و جریان خون کافی وجود دارد، حفظ فشارخون و جلوگیری از هرگونه آسیب به سر و گردن تمرکز دارد. افراد دارای صدمات شدید ممکن است آسیب‌های دیگری نیز داشته باشند که باید اصلاح شوند. درمان‌های اضافی در اتاق اورژانس و یا واحد مراقبت‌های ویژه یک بیمارستان بر روی کم کردن آسیب‌های ثانویه به علت التهاب، خونریزی یا کاهش اکسیژن به مغز تمرکز خواهند کرد.
• جراحی: جراحی اورژانسی ممکن است برای به حداقل رساندن آسیب اضافی به بافت‌های مغز مورد نیاز باشد.

درمان طب سنتی:

• حجامت عام (بین دو کتف).
• چکاندن روغن بنفشه در بینی.
• حجامت سر 3 مرتبه انجام شود.
• استنشاق آب روزی سه مرتبه انجام شود.
• استفاده از انفیه کندش هفته ای 3 مرتبه.
• بلافاصله بیمار را به بیمارستان انتقال دهید.
• هر شب روغن سیاهدانه به ملاج سر مالیده شود.
• مصرف سرکنگبین گرم، قبل از خواب یک لیوان.
• اصلاح تغذیه و ترک سردیجات و مواد کارخانه ای انجام شود.
• قطره جامع مرزنجوش و قطره بنفشه پایه کنجدی تجویز شود.
• چکاندن قطره نازیل؛ هر شب 3 قطره در هر سوراخ بینی (40 شب)
• مصرف دوسین، از ترکیب هر 8 ساعت یک قاشق مرباخوری میل کنید.
• استفاده از عطسه آورها؛ مخلوط 5 واحد پودر تنباکو + 2 واحد پودر سیاهدانه را می توان به عنوان عطسه آور استفاده کرد.

داروها:

• داروهای پیشاب آور: این داروها میزان مایع در بافت را کاهش می‌دهند و میزان تولید ادرار را افزایش می‌دهند. داروهای پیشاب‌آور به صورت داخل وریدی به افراد مبتلا به آسیب مغزی داده می‌شود، که به کاهش فشار داخل مغز کمک می‌کند.
• داروهای ضد تشنج: افرادی که ضربه مغزی متوسط تا شدید داشته‌اند، در طی هفته اول پس از آسیب در معرض خطر تشنج هستند. ممکن است داروی ضد تشنج در طول هفته اول به منظور جلوگیری از هرگونه آسیب مغزی بیشتر که ممکن است ناشی از تشنج باشد، داده شود. ادامه درمان‌های ضد تشنج تنها در صورت رخ دادن تشنج مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• داروهای تحریک کننده کما: پزشکان گاهی اوقات از دارو استفاده می‌کنند تا افراد را به طور موقت به حالت کما ببرند، زیرا مغز بی‌هوش نیاز به اکسیژن کمتری برای عملکرد دارد. این امر به ویژه در صورتی که عروق خونی توسط فشار افزایش یافته در مغز فشرده می‌شود و قادر به عرضه مقدار طبیعی مواد مغذی و اکسیژن به سلول‌های مغزی نیستند، مفید است.

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید.

نکته:

• عطسه آورها منافذ را برای جذب عطریات باز می کنند، صدای عطسه اگر زیاد باشد یعنی مغز گرم است و اگر بیصدا باشد یعنی مغز سرد است.
• اگر روغن بنفشه بعد از ضربه مغزی، فوراً در بینی ریخته شود، خیلی مؤثر است و در صورتی که با فاصله و حتی بعد از سال ها در بینی ریخته شود، چون سبب ترمیم مغز می شود، برای شخص مفید است.