سوزش و التهاب واژن: عبارت است از سوزش واژن یکی از عارضه‌های رایج در بین زنان و دختران باکره است که معمولاً به دنبال عفونت واژن یا Vaginitis اتفاق می‌افتد. بسیاری از بانوان بروز این عارضه را در بدن خود جدی نمی‌گیرند و برای ریشه‌یابی یا درمان آن هیچ اقدامی انجام نمی‌دهند. سوزش می‌تواند در داخل واژن، ناحیه فرج یا حتی در کلیتوریس رخ دهد و علاوه بر آزار جسمانی، زمینه‌ای برای بروز مشکلات جدی‌تر باشد. علائم سوزش گاهی به‌طور ناگهانی بروز می‌یابند و در بعضی اوقات به تدریج شدید و حاد می‌شوند. سوزش واژن بسیار شایع است، اما در صورت درمان به موقع نگران‌کننده نیست و از ابتلا به بیماری‌های حادتر جلوگیری می‌شود.
علائم:
- واژن یک بافت حساس و بسیار آسیب‌پذیر دارد، به همین دلیل در مقابل عوامل بیرونی تحریک کننده از خود حساسیت نشان می‌دهد و در بسیاری از موارد این حساسیت به شکل سوزش فرد را اذیت می‌کنند. در حالت کلی سوزش واژن خود علامت و نشانه‌ای برای سایر بیماری‌های دستگاه تناسلی است و به تنهایی یک بیماری مستقل محسوب نمی‌شود. بانوان بعد از ابتلا به بیماری‌هایی مانندعفونت قارچی، در واژن خود نیز سوزش احساس می‌کنند.
- به‌طور معمول سوزش در ناحیه واژن با خارش نیز همراه است. فرد مبتلا به سوزش در واژن خود احساس داغی وگرگرفتگی می‌کند که این علامت‌ها با تحریک شدن توسط عامل خارجی مانند تماس نوار بهداشتی یا کاندوم تشدید می‌شوند و خارش همراه آن نیز، بر آزار جسمی فرد می‌افزاید. از دیگر علائم همراه با سوزش واژن می‌توان به التهاب و قرمزی فرج، کلیتوریس یا واژن اشاره کرد. همچنین ورم کردن بافت داخلی واژن یا پوسته‌ریزی و ترک خوردن پوست اطراف فرج از علامت‌های همراه با سوزش داخل واژن هستند.
علت:
- سوزش در واژن به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و می‌تواند معلول بیماری‌ها یا شرایط متفاوتی باشد. در زیر مهمترین و رایج‌ترین دلایل سوزش در واژن آورده شده‌اند که عبارت هستند از:
- استفاده از تیغ به جای موبر یا واجبی
- استفاده از دستمال کاغذی جهت خشک کردن
- عفونت قارچی: برفک یا کاندیدیاز یک عفونت رایج در زنان است که اصلی‌ترین نشانه آن سوزش در واژن، قرمزی و التهاب واژن، ترشحات غیرعادی، درد هنگام رابطه جنسی یا درد در هنگام ادرار کردن است. همان‌طور که از نام این عفونت پیدا است، قارچ‌ها عامل ایجاد آن هستند. یکی دیگر از نام‌های عفونت قارچی، عفونت مخمر است و به گفته پزشکان این بیماری در اثر افزایش مخمر در واژن به وجود می‌آید. عفونت قارچی در زنان باردار یا مبتلا به دیابت بیش از سایر گروه‌ها رواج دارد. همچنین سیستم ایمنی ضعیف یاپیشگیری از بارداری با استفاده از داروهای هورمونی، در بالا بردن احتمال ابتلا به عفونت مخمر موثر هستند.
استفاده از داروهای ضد قارچ به شکل پماد یا شیاف واژینال یا همچنین قرص‌های خوراکی ضد قارچ در درمان این نوع عفونت بسیار موثر هستند. - عفونت باکتریایی: عفونت باکتریایی واژن یا باکتریال واژینوزیس یکی از دلایل اصلی سوزش واژن در بیشتر خانم‌های سالمند یا زنان در سنین باروری است. عفونت باکتریایی یکی از بیماری‌های تقریباً خطرناک در دستگاه تناسلی بانوان به شمار می‌آید که اگر به موقع درمان نشود، منجر به ایجاد بیماری‌های مسری واژینال، التهاب لگن یا زایمان زودرس در مادران باردار خواهد شد. در حالت عادی واژن از تعداد مشخصی باکتری برخوردار است که بعضی از آنها مفید هستند و درصد کمی از این باکتری‌ها را نوع مضر آن تشکیل می‌دهند. علت ابتلا به این عفونت به طور دقیق معلوم و مشخص نیست، اما بانوانی که به طور مداوم و طولانی مدت دوش واژینال می‌گیرند یا برای پیشگیری از بارداری اقدام به قرار دادنآیودی در دستگاه تولید مثل خود می‌کنند، بیش از سایر گروه‌ها در معرض ابتلا به عفونت باکتریایی قرار دارند.
- عفونت ادراری: عفونت ادراری یا (uti) یک نوع بیماری آزار دهنده در دستگاه ادراری افراد است که ممکن است در تمام سنین رخ دهد و سبب آزار فراوان در هنگام دفع ادرار شود. همچنین درمان نکردن به موقع آن بیماری‌های فراوانی را به همراه دارد. از آن‌جایی که دستگاه ادرار و دستگاه تناسلی انسان رابطه نزدیکی با یکدیگر دارند، عفونت ادراری در بانوان گاهی می‌تواند موجب سوزش در ناحیه واژن شود. به طور کلی افرادی که از عفونت ادراری رنج می‌برند، علائم زیر را در ناحیه تناسلی خود مشاهده می‌کنند: درد هنگام دفع ادرار، سوزش ناحیه تناسلی، خارش ناحیه تناسلی، تکرر ادرار. خوشبختانه عفونت ادراری با آنتی‌بیوتیک‌ها به راحتی درمان می‌شود و طول دوره درمان آن نیز از ۵ الی۷ روز متغیر است. بهتر است برای جلوگیری از بازگشت نشانه‌های این عفونت، دوره درمان کامل شود و بیمار داروهای تجویز شده را به طور کامل مصرف کند. شایع‌ترین علائم ابتلا به این نوع عفونت، سوزش واژن همراه با خارش است. همچنین در خانم‌هایی که از این بیماری رنج می‌برند، بوی ناخوشایند واژن (بویی شبیه به بوی ماهی به ویژه پس از رابطه جنسی و تماس با منی مرد) می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد.
- بیماری های پوستی: زنانی که از بیماری‌های پوستی ماننداگزما رنج می‌برند، ممکن است در دوره‌هایی که بیماری آنها حاد می‌شود، سوزش واژن را نیز تجربه کنند. اگزما یک بیماری غیرقابل درمان، اما قابل کنترل است که برای کنترل آن باید داروهای موضعی استفاده شود. بهتر است بانوانی که در اثر عود اگزما پوستی در واژن خود احساس سوزش دارند، برای درمان بیماری خود حتماً با پزشک زنان نیز مشورت کنند.
- تریکومونیازیس: تریکومونیازیس یک بیماری مقاربتی با ریشه انگل است که از طریق رابطه جنسی به طرف مقابل سرایت می‌کند. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری در حین برقراری رابطه جنسی، بهتر است یکی از دو نفر از کاندوم استفاده کند تا از انتقال بیماری احتمالی به طرف مقابل جلوگیری شود. این بیماری در زنان رایج‌تر از مردان است ولی احتمال انتقال آن از مردان نیز وجود دارد. زنانی که به این انگل میکروسکوپی مبتلا هستند، دچار سوزش واژن بعد از نزدیکی می‌شوند و همچنین برقراری رابطه جنسی در دفعات بعد برای آنها دردناک خواهد شد. یکی از مسائل نگران‌کننده درباره تریکومونیازیس، دوره نهفتگی طولانی مدت آن است. انگل عامل این بیماری ممکن است مدت‌ها در بدن فرد مخفی بماند اما فرد حامل انگل می‌تواند ناقل آن باشد. ابتلا به تریکونیازیس علاوه بر ایجاد سوزش و خارش در واژن، احتمال ابتلا به ایدز را نیز افزایش می‌دهد.
- کلامیدیا: از دیگر علل سوزش واژن می‌توان بهبیماری مقاربتی کلامیدیا اشاره کرد. این بیماری که به عفونت خاموش نیز شناخته می‌شود، علائم آشکاری ندارد، اما در بیشتر موارد سبب ایجاد خارش در واژن بانوان می‌شود. این بیماری همچنین در صورت درمان نشدن می‌تواند مشکلاتی در قدرت باوروی زنان ایجاد کند. برای درمان کلامیدیا باید بانوی مبتلا و شریک جنسی او به پزشک مراجعه کنند و با تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها تحت درمان قرار گیرند.
- سوزاک: سوزاک نیز می‌تواند از دلایل سوزش واژن در بانوان باشد. سوزاک یک بیماری مقاربتی است که عامل آن را یک باکتری می‌دانند. سوزاک می‌تواند بین دو شریک جنسی به راحتی منقل شود و علاوه بر ایجاد سوزش در واژن، سببالتهاب لگن بانوان شود. سوزاک به وسیله آنتی‌بیوتیک‌ها به راحتی قابل درمان است و با درمان آن، علائم و خطرات احتمالی این بیماری نیز از بین می‌روند.
- آتروفی یا خشکی واژن: آتروفی یا خشکی واژن یکی از بیماری‌های رایج در زنان است که در اثر کاهش میزان استروژن بدن به وجود می‌آید. آتروفی علائم و نشانه‌های زیادی دارد که یکی از اصلی‌ترین و آزار دهنده ترین آنها سوزش واژن است. خشکی واژن با استفاده از درمان‌های واژینال قابل حل است، همچنین مصرف داروهایی که میزان استروژن بدن را افزایش می‌دهند در درمان آتروفی بسیار موثر هستند.
- اسکلروز: یکی از بیماری‌های پوستی در زنان که منجر به سوزش واژن می‌شود، بیماری لیکن اسکلروز است. این بیماری در زنان باعث ایجادلکه‌های پوستی سفید رنگ در مهبل و اطراف دهانه واژن می‌شود و ادامه‌دار بودن آن ممکن است ایجاد زخم‌هایی را در دستگاه تناسلی در پی داشته باشد. اسکلروز با استفاده از داروهای استروئیدی قابل درمان است.
- تبخال تناسلی: تبخال تناسلی یک بیماری ویروسی قابل انتقال است که می‌تواند به راحتی از فردی به فرد دیگر انتقال یابد. برخی از افراد مبتلا به تبخال تناسلی علامت خاصی ندارد، اما بسیاری از زنان مبتلا به این ویروس، دچار سوزش واژن می‌شوند. تبخال تناسلی با مصرف داروهای ضد ویروس قابل درمان است.
- زگیل تناسلی: زگیل تناسلی نیز یکی دیگر از بیماری‌های مقاربتی قابل انتقال است که در زنان به شکل زائده‌هایی در ناحیه داخلی یا خارجی دستگاه تولید مثل ظاهر می‌شود.زگیل تناسلی می‌تواند یک عامل موثر برای ایجاد سوزش واژن در بانوان باشد و درمان آن با استفاده از داروهای ضد ویروس امکان‌پذیر است.
- کم آبی بدن: شاید تصور این مساله برایتان سخت باشد که کم آبی بدن می‌تواند در ایجاد سوزش واژن تأثیر داشته باشد. اما به همین دلیل به بانوان توصیه می‌شود در طول روز به ویژه روزهای گرم به میزان مناسب آب بنوشند.
- حساسیت پوستی: لزوما سوزش واژن معلول یک بیماری در بدن فرد نیست؛ بلکه گاهی تماس پوست ناحیه تناسلی با عوامل تحریک کننده و حساسیت‌زا می‌توانند در ایجاد سوزش واژینال موثر باشند. مهمترین موارد ایجاد حساسیت و سوزش و خارش واژن عبارتند از: استفاده از دستمال توالت، استفاده از نوار بهداشتی و پد روزانه، شست و شوی مداوم واژن با شوینده‌های قوی، استفاده از لباس زیر لاتکس، حساسیت به کاندوم یا روان‌کننده‌ها، گرفتن دوش واژینال، حساسیت به موبرها.
پیشگیری:
- همان‌طور که گفته شد سوزش در واژن در اثر ابتلا به بیماری‌های دستگاه تناسلی یا حساسیت به مواد استفاده شده برای این ناحیه ایجاد می‌شود. با مراجعه مداوم به پزشک زنان و پیشگیری یا درمان به موقع بیماری‌های تناسلی، می‌توان از ابتلا به خارش و سوزش واژن جلوگیری کرد. همچنین بهتر است از شوینده‌های قوی و دوش واژینال برای تمیز کردن ناحیه تناسلی خود استفاده نکنید و در صورت حساسیت به مواردی مانند لباس زیر، کاندوم، نوار بهداشتی، دستمال توالت، ژل‌های تأخیری یا روان‌کننده و … اقدام به تعویض آنها کنید.
تشخیص:
- انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار
درمان طب نوین:
- بهترین درمان برای این عارضه، شناسایی منشاء آن و درمان بیماری مسبب سوزش و خارش است. استفاده از قرص برای سوزش واژن می‌تواند در درمان آن موثر باشد، اما با تغییر سبک زندگی و استفاده از روش‌های خانگی نیز می‌توان به درمان این عارضه کمک کرد. مهمترین و بهترین روش‌های درمان سوزش واژن عبارت هستند از:
- مصرف آب به مقدار کافی
- استفاده از کمپرس آب یخ
- شست و شوی واژن با شیر
- پوشیدن لباس زیر نخی یا کتانی
- اجتناب از پوشیدن شلوارهای تنگ
- مالیدن ژل آلوئه‌وراء به ناحیه تناسلی
- استفاده از شوینده‌هایی با ph خنثی
- خشک کردن ناحیه تناسلی با دستمال‌های نخی
- مالیدن روغن درخت چای به ناحیه تناسلی و واژن
- استفاده از پماد برای سوزش واژن مانند پماد کورتیزون
- درمان خارش واژن با جوش شیرین و همچنین درمان سوزش این ناحیه
درمان طب سنتی:
- درمان به علت زمینه ای آن بستگی دارد.
فعالیت های بدنی:
- تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.
نکته:
- خطرات دستمال کاغذی برای زنان: عوارض استفاده از دستمال کاغذی در زنان برای خشک کردن ناحیه تناسلی مهمترین مشکل این است که مواد و ترکیب های موجود در دستمال های کاغذی، جزو مواد آلرژن هستند. این حساسیت زا بودن در اثر استفاده از عطرهای مختلف در دستمال های کاغذی، تشدید هم خواهد شد. افراد مبتلا به آلرژی های پوستی با استفاده از دستمال کاغذی برای خشک کردن خود با تشدید بیماری و وخیم تر شدن شرایط پوستی شان در ناحیه تناسلی مواجه خواهد شد. در واقع چنین افرادی به اگزمای تماسی آلرژیک به دلیل تماس با دستمال کاغذی و حساسیت به مواد داخل آن مبتلا هستند. این خانم ها در دوره هایی به دلیل تشدید آلرژی شان با شکایت از سوزش، خارش، قرمزی، خشکی و التهاب در ناحیه تناسلی به پزشک مراجعه می کنند و نمی دانند که درمان مشکل آنها به سادگی و با حذف ماده آلرژن که همان دستمال کاغذی باشد، اتفاق خواهد افتاد.