سردرد گردنی (درد پشت سر): عبارت است از سردرد سرویکوژنیک (CGH) یا سردرد گردنی هنگامی رخ میدهد که درد ایجاد شده از یک منبع خاص در گردن تا سر احساس میشود. این درد معمولاً یک درد مداوم یا احساس ناراحت کننده است، اما گاهی اوقات شدت درد میتواند بیشتر شود. علائم CGH معمولاً به صورت عدم توانایی در حرکت دادن گردن میباشد، و این علائم در یک طرف گردن، سر و یا صورت ظاهر میشوند CGH یک سردرد ثانویه است که در اثر یک بیماری جسمانی یا عصبی اولیه ایجاد میشود CGH ممکن است ناشی از تروما، از جمله شکستگی، دررفتگی یا صدمات ناشی از حرکت ناگهانی گردن و یا بیماری زمینهای مانند آرتریت روماتوئید، سرطان یا عفونت باشد. در حالی که منبع درد در ستون فقرات گردنی قرار دارد، تشخیص CGH دشوار است، زیرا درد همیشه در گردن احساس نمیشود. علائم CGH همچنین میتواند سردردهای اولیه، مانند میگرن و سردردهای تنشی را تقلید کند.
علائم:
- علائم سردرد سرویکوژنیک (CGH) یا سردرد گردنی از ناراحتی خفیف یا متوسط گرفته تا درد شدید با تحرک محدود گردن متغیر است. سردرد گردنی ممکن است به عنوان یک درد متناوب یا مداوم باشد که به طور معمول در سر، گردن، شانه و یا بازو احساس میشود.
- علائم سردرد گردنی تقریباً همیشه ابتلای یک طرفه است، به این معنی که این افراد فقط در یک طرف سر و یا گردن خود علائمی مانند درد را بروز میدهند. علائم شایع سردرد گردنی ممکن است شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
- درد زیر گردن: درد در شانه، بازو یا بین تیغههای شانه نیز شایع است.
- تاری دید در یک چشم: تاری دید ممکن است در چشم طرف مبتلا احساس شود.
- درد در نواحی مختلف: از پشت سر، درد ممکن است به سمت جلو و قسمت قدامی سر، پیشانی، ناحیه اطراف چشم، ناحیه گیجگاهی و ناحیه اطراف گوش گسترش یابد.
- کاهش انعطاف پذیری گردن: درد به طور معمول از پشت گردن یا سر شروع میشود، که ممکن است به برخی از سفتیهای گردن و کاهش دامنه حرکت در این ناحیه منجر شود.
- درد شدید، کسل کننده، متوسط تا شدید: سردرد گردنی در بیشتر موارد به عنوان یک درد کسل کننده و غیر مستقیم با شدت متوسط تا شدید در ناحیه سر و گردن توصیف میشود.
- امکان ابتلا به CGH بدون همراهی درد گردن نیز امکان پذیر است. بعضی اوقات مشکلات مربوط به مفاصل گردنی ممکن است به طور مداوم دردناک نباشند، اما این نواحی در هنگام لمس کردن بسیار حساس میباشند. این موضوع همچنین نشان دهنده مشکلات گردنی است که باعث سردرد میشود. دفعات و مدت زمان درد ممکن است هر زمان که CGH رخ دهد متفاوت باشد.
- علائم این دردها نیز از فردی تا فرد دیگر فرق می کنند که عبارت اند از:
- ضربان دار است
- ابتلا به تب های بلغمی.
- کند فهمی و کاهش تمرکز
- شبیه دردهای میگرنی است
- در زنان معمولاً بیشتر دیده می شود.
- معمولاً با حرکات گردنی بدتر می شود
- آروغ ترش زدن و سوزش معده و مری.
- ممکن است یک طرفه یا دو طرفه باشد
- این سردرد می تواند در هر سنی رخ دهد.
- احساس سنگینی هم در سر بروز می کند.
- درد، در شب و هوای سرد تشدید می شود.
- بعضی مواقع همراه با حالت تهوع می باشد.
- درد معمولاً از گردن و پشت سر شروع می شود.
- بیماری دیسک نیز می تواند سبب سردرد پشت سر شود.
- هنگام مصرف غذاهای سردی بخش و استرس تشدید می شود.
- درد در اثر نوشیدن آب و خوراکی های سردی بخش بیشتر می شود.
- هر دو جنس مرد و زن به طور یکسان از درد پس سری رنج می برند.
- تمایل کوبیدن سر به دیوار ناشی از سردردهای بلغمی جهت رهایی از درد.
- با بوهای گرم آرام می شود (بوهایی مانند گلاب، عطر گل محمدی، عطر یاس و..).
- ممکن است حالت گیجی، تهوع و یا وزوز گوش را تجربه کنند (این بیماران به ندرت درد چشم را تجربه می کنند)
- گاهی اوقات ممکن است این اتفاق برای ورزشکاران رخ دهد، به ویژه وقتی که به سر، کشش بیش از حد می دهند.
- کاهش تمایل به مایعات هنگام سردرد ضعف هضم و سایر مشکلات دستگاه گوارش، کلی و سستی در حرکات زیاد شدن خواب و خستگی بعد از آن.
نمونههایی از علائم کمتر شایع سردرد گردنی عبارتاند از:
- سرگیجه
- حالت تهوع
- مشکلات مربوط به بلع
- تورم در اطراف چشم طرف مبتلا
- افزایش حساسیت به نور یا صدای بلند
- سردرد و درد گردن که روی هر دو طرف سر و گردن تأثیر میگذارد.
- درد در هنگام لمس طرف مقابل یا سر در هنگام حمله شدید سردرد گردنی، احتمالاً به دلیل آسیب دیدگی عصب سه قلو (مسئول احساس درد در صورت) و یا اعصاب نخاعی در قسمت گردنی ستون فقرات.
- برخی بیماریها مانند میگرن و سردردهای تنشی از نظر موقعیت مکانی و علائم دارای ویژگیهای مشابهی با سردرد گردنی هستند. بنابراین، یک ارزیابی دقیق لازم است تا سردرد گردنی را تصدیق یا رد نماید. همچنین ممکن است CGH با سردرد میگرنی بروز کند.
علت:
- بسته به ساختارهای درگیر، چندین علت برای ایجاد سردرد گردنی وجود دارد. برخی از این موارد عبارتاند از:
- بیش از حد خوابیدن.
- آرتریت روماتوئید مفاصل فاست.
- استرس و اضطراب (اکثر اوقات درد با مشکلات عصبی وخیم تر می شود).
- استشمام بوهای سرد مثل بوی سرکه که کم کم با حالت تهوع همراه می شود.
- آسیب به مفاصل فاست مانند شکستگی یا دررفتگی در اثر افتادن یا ورزش کردن.
- آسیب دیدگی ناشی از حرکت ناگهانی گردن که معمولاً در حوادث رانندگی دیده میشود.
- انحطاط طبیعی ستون فقرات به دلیل پیری مانند بیماری انحطاط دیسک گردنی یا استئوآرتریت مفاصل فاسیت
- خوردن سردی ها مثل ماهی، ترشی ها، خیار، لبنیات، گوشت گاو و هر غذایی که از طبع و مزاج سرد برخوردار باشد.
- سرطان یا تومورهای خوش خیم در ناحیه گردن که ممکن است عصب نخاع گردنی را که باعث درد میشوند، فشرده کرده یا ببندد.
- شایعترین علت ضربه به مفاصل فاسیت، حرکت ناگهانی گردن است که تخمین زده میشود 53% از موارد سردرد گردنی را شامل میشود.
- دیسک کمر، که در آن لایه بیرونی (فیبروز آنولوس) دچار پارگی شده و ماده ژلهای داخل آن (هسته پالپوسوس) و پروتئینهای التهابی از آن خارج میشوند.
- زمانی که سر انسان به طور ناگهانی به سمت جلو پرتاب شود، باعث آسیب به اعصاب پس سری می شود که در پشت جمجمه واقع شده و به دومین و سومین مهره گردنی می رسند نظیر ضربه ایجاد شده در تصادفات؛ همین مسئله باعث روی هم قرار گرفتن استخوان های گردن شده و فشار زیادی را بر روی عضلات و عصب های سر و گردن وارد می کند؛ این امر سبب سفتی و فشار در ناحیه گردن و بروز سردرد در ناحیه پشت سر و پشت گردن می شود.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- فعالیتهای شدید: گزارش شده است که CGH شایعترین نوع سردرد در بین ورزشکاران وزنه برداری است.
- وضعیت قسمت جلوی سر: نگه داشتن سر در حالت رو به جلو در حالی که فعالیتهایی مانند کار بر روی رایانه را به صورت مداوم انجام میدهید ممکن است در نهایت منجر به سردرد گردنی شود.
- خطرات شغلی: افرادی که در شغلهایی مثل آرایشگری مو، نجاران، رانندگان و سایر مشاغل مشابه فعالیت دارند، به دلیل وضعیت سر در حین کار در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری سردرد گردنی قرار دارند.
- خانمها: زنان در معرض خطر بالاتری نسبت به مردان برای ابتلا به سردرد گردنی قرار دارند. هر وضعیتی که وزن اضافی بر مفاصل و ماهیچههای گردن وارد کند، احتمالاً میتواند باعث افزایش CGH در طی یک دوره زمانی شود.
تشخیص:
- ام آر آی
- آزمایش خون
- سی تی اسکن
- انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار
درمان طب نوین:
- درمان سردردهای گردنی بر رفع علت درد تمرکز دارد. بسته به فرد و شدت علائم آنها، درمانها متفاوت است.
- انواع روشهای درمان سردرد گردنی عبارتند از: دارو درمانی، فیزیوتراپی، اجتناب از فعالیتهایی که درد را بدتر میکنند، استفاده از یخ یا گرما به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، چند بار در روز، استفاده از گردن بند برای جلوگیری از خم شدن گردن به جلو.
- از آنجا که التهاب و سایر مشکلات اعصاب، عضلات، تاندونها یا مفاصل میتواند باعث بروز این سردردها شود، ممکن است پزشک داروهای خوراکی برای تسکین درد تجویز کند. شامل: آسپرین یا ایبوپروفن (موترین)، استامینوفن (تیلنول)، شلکننده عضله برای کاهش گرفتگی عضلات و کاهش اسپاسم، کورتیکواستروئید.
- پزشک برای تقویت عضلات ضعیف گردن، کشش عضلات کوتاه و بهبود تحرک مفاصل، فیزیوتراپی را توصیه میکند. فیزیوتراپیست با روشهایی مثل ماساژ درمانی، سوزن خشک، آکوپانچر و تکنیکهای آرام سازی و موبیلیزیشن و منیپولاسیون و ورزش و حرکات اصلاحی به درمان سردرد شما کمک میکند.
درمان طب سنتی:
- درمان به علت زمینه بستگی دارد.
- اجتناب از حضور در آب استخر کلردار.
- در صورت ابتلا به زکام جلوی آن گرفته نشود.
- گرم کردن روده ها با مالش شکم از روی پوست.
- رعایت کلیه توصیه های غذایی هنگام غلبه بلغم.
- گرم گرفتن بدن و جلوگیری از بروز سرماخوردگی.
- ورزش سبک روزانه از چنین سردردهایی جلوگیری می کند.
- خوردن دمنوش (آویشن + زنیان) با کمی عسل بعد وعده های غذایی برای آقایان.
- مصرف دمنوش (رازیانه + زیره سبز) با کمی عسل بعد وعده های غذایی برای بانوان.
- حجامت عام (حجامت پشت کمر بین دو کتف) راه کار مناسبی برای کاهش سردرد است.
- نوشیدن دم کرده زنجبیل همراه با عسل برای افرادی که از غلظت خون بالا رنج می برند.
- خوردن شربت عسل با خاکشیر (یک قاشق مرباخوری عسل + یک قاشق غذاخوری خاکشیر + یک لیوان آب).
- دمنوش (گل گاوزبان + سنبل الطیب + انیسون) با عسل برای سردردهایی که از فشار خون بالا ایجاد می گردد مفید می باشد.
- پیاده روی با پای برهنه روی شن و ماسه (این کار، آرامش فوق العاده ای ایجاد کرده و سردردهای بلغمی را درمان می کند).
- دمنوش ( بادرنجبویه + اسطوخدوس + بهارنارنج + آویشن) با عسل؛ برای افرادی که در کنار این نوع سردرد احساس آشفتگی می کنند.
- استنشاق ترکیب دود (کندر + اسفند). این دود گرم کننده مغز، مقوی حافظه، ضدآلزایمر، نشاط آور، ضد عفونی کننده محیط و هوا می باشد.
- مصرف یک قاشق مرباخوری مخلوط (بادام شیرین + پسته + فندق + گردو) با یک لیوان آب و مقداری عسل نیم ساعت قبل از وعده های غذایی.
- حمام آفتاب به مدت ۱۵ دقیقه به صورت یک روز در میان که هم کمبود ویتامین D را جبران می کند و هم از سردردهای پشت سر جلوگیری به عمل می آورد.
- وقتی بلغم در سر، ماندگار شد و سردرد بلغمی، مزمن شد، درمانش بادکش است. روش بادکش ۳۰ لیوان از پشت کتف تا پشت قوزک پا در یک مرحله ۱۵ دقیقه ای به فواصل یک روز در میان برای سه نوبت.
- (زنجبیل + مرزنجوش + صبر زرد + جوزبوا + حنا) از هرکدام به مقدار مساوی با آب کرفس به صورت خمیر روی سر خضاب کنید. این معجون با افزایش جریان خون در مغز میزان بلغم را کاهش داده و سردرد تسکین می یابد.
- پاهای خود را در یک تشت آب گرم قرار دهید. این فرآیند خون را به پاهای شما کشانده و فشار رگ های خونی سر را کاهش می دهد، در نتیجه سردرد آرام می شود (فشار زیاد در رگ های خونی، همراه با انقباض عضلانی در ناحیه سر و گردن عامل اصلی سردرد تنشی است).
فعالیت:
- در صورتی که علت سردرد گردنی از آسیب فیزیکی باشد، تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز باید کرد.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین لبنیات بدون مصلح پرهیز کنید.
- خوردنی های مفید: مصرف نمک اول هر غذا، آب نخود پخته، انجیر خیس کرده روزانه یک استکان با یک قاشق روغن زیتون، سبب قرمز، انبه، زعفران در غذا، سبزی جعفری، رب آثار، مصرف شلغم به دلیل نیتریت بالایی که دارد، مویز سیاه، ادویه جات گرم در غذاء مصرف ارده قهوه ای با خرما.
- خوردنی های مضر: کاهو، گوشت گاو و گوساله، مرغ بازاری، بادنجان مگر در تابستان، لبنیات خصوصاً دوغ و ماست، کله پاچه، برنج زیاد، رب گوجه و گوجه فرنگی، مایعات سرد و تگری، بستنی، ترش مزه ها، فست فودها، غذاهای سردی بخش، غذاهای چرب و کلیه غذاهای ممنوعه، پرهیز از پرخوری و کاهش حجم غذا، دوری از مواد دخانی و افیونی.
نکته:
- در برخی موارد،CGH ممکن است در اثر بیماریهای خطرناکی مانند تومور، خونریزی، شکستگی یا ناهنجاری شریانی (اتصال غیر طبیعی بین شریانها و رگها) در ناحیه سر یا گردن ایجاد شود. در چنین مواردی ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر نیز وجود داشته باشد: تغییر در نوع درد سردرد، مانند سردرد شدید که غیر قابل تحمل است، تهوع و استفراغ، سردرگمی و حالت گیجی، سردردهای ناشی از سرفه یا مانور والسالوا (تلاش برای بیرون راندن هوا با بسته شدن دهان و سوراخ بینی)، سفتی و تورم گردن، بیحسی دستها، در صورت تجربه هر یک از این علائم، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- بسیار پیش میآید که حین معاینه از بیمار میپرسیم آیا شما سردرد هم دارید؟ و بیماران ذکر میکنند (بله من سال هاست میگرن دارم و بخاطرش قرص میخورم) چیزی که در اینجا قابل توجه است این موضوع است که در بسیاری از موارد سردرد شما ریشه در گردن دارد، در حالی که کاملا علائم میگرن را نشان میدهید.