دیورتیکولیت (التهاب دیورتیکولوم های روده بزرگ): عبارت است از بیماری دیورتیکولیت از بیماری های روده به شمار می رود که در اثر التهاب دیورتیکول (برجستگی های کیسه مانند دیواره اندام های بدن) روده ایجاد می شود. اگر کیسه های دیورتیکول تنها رشد کرده و بزرگ شوند بیماری، دیورتیکولوز نامیده می شود. اما اگر این کیسه ها عفونی و ملتهب شوند، دیورتیکولیت نام می گیرد. این کیسه ها اغلب در قسمت های ضعیف دیواره روده به سمت خارج رشد کرده و نیازمند درمان است زیر در غیر این صورت مشکلات بعدی را به همراه خواهد داشت.
علائم:
- علایم دو عارضه دیورتیکولوز و دیورتیکولیت با یکدیگر متفاوت می‌باشند. اکثر افرادی که مبتلا به دیورتیکولوز می‌باشند ممکن است هیچ علامتی را نشان ندهند که در این صورت به آن دیورتیکولوز بدون علامت گفته می‌شود. این افراد ممکن است به شکل مقطعی در ناحیه تحتانی شکم، به خصوص در سمت چپ، دچار درد شوند. بروز درد معمولاً به دنبال مصرف غذا و یا دفع مدفوع اتفاق می‌افتد. تخلیه گاز جمع شده در دستگاه گوارش می‌تواند تا حدی باعث تسکین درد در فرد شود. سایر نشانه‌های دیورتیکولوز شامل موارد زیر می‌باشند:
- یبوست و اسهال
- وجود مقادیر ناچیز خون در مدفوع
- تغییر در الگوی حرکتی دستگاه گوارش
- در صورت التهاب دیورتیکول‌های روده بزرگ، علایم زیر می‌توانند بروز پیدا کنند:
- تب
- تکرر ادرار
- حالت تهوع و استفراغ
- خونریزی از راست روده
- درد مداوم و شدید که معمولاً در سمت چپ و گاهی در سمت راست ناحیه شکمی احساس می‌شود.
علت:
- علت دقیق بیماری دیورتیکولیت مشخص نیست اما مجموعه ای از عوامل می تواند به این بیماری بیانجامد. پیروی از رژیم غذایی کم فیبر و حاوی چربی زیاد از علل این عارضه به شمار می روند، همچنین پزشکان معتقدند که انسداد مدفوع در روده می تواند علت این بیماری باشد که این امر در اثر عوامل مختلفی روی میدهد. در واقع می توان گفت دیورتیکول ها زمانی روی میدهند که بخش هایی از روده بزرگ ضعیف شوند در این حالت بافت های کیسه مانند روده بر اثر فشار دچار بیرون زدگی شده و اگر پاره شوند دچار التهاب و عفونت خواهند شد. عوامل زمینه ساز ابتلا به دیورتیکولیت به این شرح است:
- چاقی
- وراثت
- کم تحرکی
- استعمال دخانیات
- کمبود ویتامین D
- رژیم غذایی کم فیبر
- جنسیت (مردان بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند).
- مصرف برخی داروها (مصرف منظم آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی).
عوامل افزایش دهنده خطر:
- افزایش سن
- عدم تحرک کافی
- اضافه وزن و چاقی مفرط
- رژیم غذایی مملو از چربی حیوانی و فیبر کم
- بعضی از پژوهش‌ها ژنتیک و ویژگی‌های وراثتی را نیز در رخداد این بیماری دخیل دانسته‌اند.
- بعضی داروها؛ مانند داروهای استروئیدی، مواد مخدر و ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن.
پیشگیری:
- خطر ابتلا به دیورتیکولیت در افرادی که از رژیم‌های غذایی متناسب و متعادل، که شامل مقادیر مناسب از میوه و سبزیجات می‌باشند، استفاده می‌کنند، پایین می‌باشد.
عوارض احتمالی:
- پریتونیت: در صورت ترکیدن دیورتیکولوم‌های ملتهب و دچار عفونت، ممکن است عفونت به مخاط محوطه شکمی و صفاق سرایت کند. التهاب صفاق یا پریتونیت یک عارضه بسیار خطرناک و جدی می‌باشد که می‌تواند جان بیمار را نیز به خطر بی اندازد. برای درمان این بیماری نیاز به درمان آنتی‌بیوتیکی در اسرع وقت می‌باشد. بعضی از موارد التهاب صفاق ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
- تشکیل آبسه: آبسه یک حفره پر از چرک می‌باشد که درمان آن نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها خواهد داشت. گاهی ممکن است برای خارج کردن چرک درون آبسه‌ها به انجام عمل جراحی نیاز باشد.
- تشکیل فیسچول: این حفره‌ها در واقع مجاری غیرطبیعی می‌باشند که دو قسمت از بدن را به یکدیگر متصل می‌کنند. برای مثال باعث اتصال روده به دیواره شکم و یا مثانه می‌شوند. فیسچول‌ها ممکن است به دنبال اتصال بافت‌های عفونی شده و چسبیدن آن ها به یکدیگر ایجاد شوند. در این شرایط پس از برطرف شدن عفونت، فیسچول تشکیل می‌شود. معمولاً برای اصلاح فیسچول‌ها نیاز به عمل جراحی است.
- انسداد روده: در صورتی که عفونت باعث ایجاد بافت پیوندی شده باشد، ممکن است روده بزرگ به شکل نسبی تا کامل دچار انسداد شود. در صورت انسداد کامل روده بزرگ، رسیدگی پزشکی اورژانسی مورد نیاز خواهد بود. انسداد کامل روده بزرگ موجب التهاب صفاق خواهد شد. در صورت انسداد نسبی روده بزرگ نیز به درمان نیاز خواهد بود، اما وضعیت بیمار مانند موارد انسداد کامل وخیم نخواهد بود. بسته به مقدار بافت همبند و انسدادی که در نتیجه آسیب به دیواره روده بزرگ ایجاد شده است، ممکن است نیاز به برداشت قسمتی از دستگاه گوارش با استفاده از عمل جراحی باشد. گاهی اوقات ممکن است نیاز به سوراخ کردن روده بزرگ بوسیله جراحی باشد. در این عمل جراحی یک سوراخ در کنار محوطه شکمی ایجاد شده و سپس روده بزرگ از این سوراخ بیرون آورده شده و به یک کیسه کولوستومی متصل خواهد شد. پس از بهبود وضعیت روده بزرگ، قسمت‌های برش داده شده به یکدیگر وصل می‌شوند. در موارد نادر پزشک معالج ممکن است یک کیسه روده‌ای مقعدی داخلی را داخل بدن بیمار ایجاد کند.
تشخیص:
- انجام آزمایش بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار: اگر فردی دارای سابقه ابتلا به بیماری‌های دیورتیکولوم باشد، پزشک می‌تواند با استفاده از معاینه بالینی و پرسیدن پرسش‌هایی در مورد علائم بیماری و تاریخچه پزشکی بیمار، التهاب دیورتیکولوم‌ها را تشخیص دهد. تشخیص بیماری‌های دیورتیکولوم‌ها یا سایر اختلالات مرتبط با آن ها می‌تواند کار چالش برانگیزی باشد. از همین رو ممکن است به آزمایش‌های متعددی، برای رسیدن به یک تشخیص دقیق در مورد این بیماری‌ها، نیاز باشد. بیماری‌ها و اختلالات گوارشی متعدد، مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، علایم مشابهی با دیورتیکولیت دارند. از همین رو تمیز این بیماری از سایر بیماری‌های مشابه ممکن است کار آسانی نباشد. پزشک معالج می‌تواند با استفاده از آزمایش خون، دیورتیکولیت را از بعضی بیماری‌های مشابه تمایز دهد. همچنین پزشکان می‌توانند از روش‌های زیر نیز برای رسیدن به تشخیص بهتر، بهره ببرند:
- کولونسکوپی: درون روده بزرگ با استفاده از یک دوربین که بر روی یک لوله نازک سوار شده است مشاهده می‌شود. کولونوسکوپ از طریق راست روده وارد دستگاه گوارش می‌شود. افرادی که قرار است مورد کولونوسکوپی قرار بگیرند، چند ساعت تا یک روز پیش از انجام این کار مواد مسهل دریافت خواهند کرد تا روده‌هایشان پاک شود. پیش از انجام کولونوسکوپی، موضع مورد بی‌حسی موضعی قرار خواهد گرفت. کولونوسکوپی معمولاً در فاز حاد دیورتیکولیت انجام نمی‌شود. بلکه انجام آن به 6 هفته پس از بهبود علائم موکول خواهد شد تا از عدم وجود بافت سرطانی اطمینان حاصل شود.
- استفاده از ماده حاجب باریم در تصویربرداری با اشعه ایکس: باریم مایع به عنوان ماده حاجب، با استفاده از یک لوله از طریق راست روده وارد دستگاه گوارش می‌شود. باریم در تصویربرداری با اشعه ایکس قابل مشاهده می‌باشد و از آن برای مشخص کردن اندام‌هایی که دچار عارضه شده‌اند استفاده می‌شود. این روش تشخیصی بدون درد می‌باشد.
- آزمایش خون: آزمایش خون نیز می‌تواند در تشخیص این بیماری موثر باشد. در صورتی که تعداد گلبول‌های سفید خون افزایش پیدا کرده باشد، احتمالاً عفونت رخ داده است. با این وجود بسیاری از افرادی که مبتلا به بیماری دیورتیکولیت هستند، ممکن است تعداد گلبول‌های سفید در خونشان افزایش نیافته باشد.
- سی تی اسکن: در صورتیکه علایم بسیار شدید باشند، سی تی اسکن می‌تواند به ما در تشخیص اینکه آیا عفونت به سایر قسمت‌های بدن نیز سرایت کرده است یا نه کمک کند. همچنین تشخیص وجود آبسه نیز با استفاده از سی تی اسکن، امکان‌پذیر است.
درمان طب نوین:
- درمان دارویی: در صورتی که بیمار دردهای شکمی و تب خفیف را تجربه می کند، لازم است از داروهای آنتی بیوتیک خوراکی نظیر آموکسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌سیلین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کلاولانات، سیپروفلوکساسین، مترونیدازول یا تری متوپریم سولفامتوکسازول، مترونیدازول و .. برای درمان استفاده نماید. همراه با این داروها مصرف مایعات نیز توصیه می شود، زیرا که مایعات شفاف در بهبودی حرکت روده ها تاثیر گذارند. در صورتی که درد بیمار شدت یابد لازم است به وی داروهای آنتی بیوتیک وریدی تزریق شود.
- جراحی: در صورتی که درمان های دارویی پاسخگوی درمان این عارضه نباشند و علائم بیماری شدت یابد، نیاز به درمان با جراحی است. در مواردی که دیورتیکول دچار خونریزی شود و یا زمانی که این بافت ها به مجاری ادراری نفوذ کرده و باعث عفونت ادراری شده است و نیز در صورتی که انسداد روده رخ دهد، درمان از طریق جراحی ضروری است. جراحی دیورتیکولیت به منظور تخلیه عفونت و برداشت بافت دیورتیکول انجام می شود.
درمان طب سنتی:
- همراه با غذا زیتون بخورید.
- هر لقمه غذا را بیش از 32 بار بجوید.
- همراه با غذا از سبزی خوردن استفاده کنید.
- روزی 3 عدد خرما به همراه گردو میل کنید.
- یک پر نمک دریا قبل و بعد از غذا مزه مزه کنید.
- شبی 7 الی 14 عدد انجیر خیسانده در گلاب میل کنید.
- یک استکان عرق مخلصه بعد از هر وعده غذا میل کنید.
- از سبوس برنج و سبوس گندم در برنامه غذایی خود استفاده کنید.
- از اضطراب و استرس دوری و همواره آرامش خود را حفظ کنید کنید.
- یک قاشق غذاخوری خاکشیر + یک لیوان آب جوش با نعلبکی درب آن را بگذارید و اجازه دهید نیم ساعت باقی بماند با عسل شیرین کنید و نیم ساعت قبل از صبحانه میل کنید.
- نصف لیوان عرق نعناع + نصف لیوان گلاب + یک قاشق غذاخوری بذر بارهنگ ده دقیقه با حرارت ملایم ببیند با یک قاشق غذاخوری عسل شیرین کنید و یک ساعت قبل از خواب جرعه جرعه میل کنید.
داروها:
- هیوسیامین
- مترونیدازول
- سیپروفلوکساسین
- آموکسی سیلین کلاولانات
- آتروپین سولفات (سیستمیک)
فعالیت:
- از انجام فعالیت های شدید بدنی پرهیز کنید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات بدون مصلح غذایی پرهیز کنید.
نکته:
- علائم دیورتیکولیت شامل درد، یبوست و مدفوع خونی می‌باشد.
- دیورتیکولیت به عفونت و التهاب دیورتیکولوم‌های روده بزرگ گفته می‌شود.
- در صورت بروز دوباره این بیماری، ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی باشد.
- اکثر افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند بدون مراجعه به پزشک خود را درمان کنند.
- گفته می‌شود یکی از عوامل ایجاد التهاب در دیورتیکولوم‌ها کمبود فیبر در رژیم غذایی افراد می‌باشد.