دمل (کورک یا آبسه): عبارت است از دمل یا کورک تورمی قرمز، دردناک و پر از عفونت پوست است که توسط یک عفونت باکتریایی ایجاد می شود.کورک زمانی ایجاد می شود که یک فولیکول مو یا غده سباسه (که سبوم را به داخل فوليكول مو ترشح می کند) عفونی شود، سپس عفونت منتشر شده و در بافت های اطراف تجمع می یابد. محل های شایع برای کورک ها نواحی مرطوب همچون کشاله های ران و یا جاهایی که در آنها اصطحکاک رخ می دهد مثلا زیر یقه می باشند. کورک ها معمولاً به دليل عفونت با باکتری استافیلوکوک اورئوس که در بعضی افراد به طور طبیعی بر روی پوست یا در داخل بینی بدون هیچ علامتی وجود دارد ایجاد می شود. مجموعه ای از کورک های به هم متصل کفگیرک نامیده می شوند. کورک ها از همه بیشتر در افرادی دیده می شوند که مقاومت بدنشان در برابر عفونت به دلیل اختلالاتی همچون دیابت و ایدز کاهش یافته است، اما در افرادی که هیچگونه مشکل ایمنی ندارند هم می توانند به وجود آیند.
علائم:
- علایم این بیماری به تدریج طی چند روز به ترتیب زیر ایجاد می شوند:
- یک توده قرمز کوچک ظاهر می شود. این ناحیه دردناک و حساس می گردد. این توده و بافت های اطراف آن به موازات تجمع عفونت، شروع به تورم می کنند.
- یک سر سفید یا زرد از عفونت در مرکز کورک ظاهر می شود.
- ناحیه مبتلا در لمس گرم بوده و ضربان دارد.
- کورک ها اغلب بدون درمان بهبود می یابند. ممکن است آنها بترکند و عفونت آزاد شود یا به تدریج فروکش نموده و ناپدید شوند.
- تب (نادر است)
- تورم نزدیک ترین گره های لنفاوی
- یک جوش بزرگ و برجسته گنبدی شکل که دردناک، حساس به لمس، و قرمز است و روی سطح آن چرک وجود دارد، امکان دارد کورک به طور ناگهانی ظاهر شود و درعرض 24 ساعت برسد. کورک معمولاً بین 1 الی 3 سانتیمتر قطر دارد؛ گاهی ممکن است بزرگتر هم باشد.
علت:
- عفونتی که از پیاز مو آغاز می شود و به لایه های عمقی تر پوست گسترش می یابد. این عفونت معمولاً ناشی از باکتری استافیلوکک است.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- تغذیه نامناسب
- دیابت شیرین (مرض قند)
- مصرف داروهای سرکوبگر ایمنی
- وجود یک بیماری که مقاومت بدن را کاهش داده باشد.
پیشگیری:
- پوست خود را تمیز نگاه دارید، اگر فردی در خانواده تان کورک دارد، به هیچ عنوان از حوله یا لباس مشترک استفاده نکنید. اگر دچار یک بیماری مزمن (مثل دیابت) هستید، دستورات درمانی مربوطه را دقیقاً رعایت نمایید.
عواقب مورد انتظار:
- بدون درمان، کورک در عرض 20 الی 10 روز بهبود می یابد. با درمان، قاعدتاً کورک در مدت زمان کمتری خوب می شود، شدت علائم کمتر است و احتمال بروز کورک های جدیدتر نیز کمتر می شود. توجه داشته باشید چرکی که به هنگام باز شدن خود به خودی کورک به بیرون می ریزد امکان دارد پوست همجوار را آلوده سازد و باعث پدید آمدن کورک های جدید شود.
عوارض احتمالی:
- عود کورک
- به وجود آمدن جوشگاه در ناحیه
- خانواده نیز شاید نیاز به درمان داشته باشند.
- امکان دارد عفونت وارد خون شود و به سایر نقاط بدن گسترش یابد.
تشخیص:
- انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار
- تشخیص آبسه های داخلی دشوارتر از آبسه های پوستی است زیرا این موارد قابل مشاهده نیستند.
- ممکن است یک پزشک عمومی از شما در مورد علائم و سایر مشکلات سلامتی سوال بپرسد. در صورت لزوم پزشک شما را به یک متخصص در بیمارستان ارجاع می دهد.
درمان طب نوین:
- آبسه ها وابسته به نوع و اندازه به روش های مختلفی قابل درمان هستند، گزینه های اصلی درمانی عبارتند از: آنتی بیوتیک ها، تخلیه آنها، عمل جراحی
- بعضی از آبسه های کوچک به طور طبیعی تخلیه شده و برای بهبودی نیازی به درمان نخواهند داشت.
- استفاده از کمپرس گرم مانند پارچه فلانل گرم می تواند به کاهش تورم و تسریع بهبودی کمک کند. با این حال برای جلوگیری از انتشار عفونت، پارچه فلانل باید کاملاً شسته شده و توسط افراد دیگر استفاده نشود. پزشک عمومی در مورد آبسه های پوستی بزرگتر یا مداوم یک دوره آنتی بیوتیک را برای کمک به پاکسازی عفونت و جلوگیری از گسترش آن توصیه می کند. گاهی اوقات به ویژه با عفونت های مکرر، ممکن است به شستن بدن برای از بین بردن همه باکتری ها و جلوگیری از عفونت مجدد نیاز داشته باشید. این کار را می توان با استفاده از صابون ضدعفونی کننده بدن و یک کرم آنتی بیوتیک برای قسمت داخل بینی انجام داد. با این حال ممکن است آنتی بیوتیک ها به تنهایی برای از بین بردن آبسه پوست کافی نباشند و برای پاکسازی عفونت نیاز به تخلیه چرک داشته باشید. در صورتی که آبسه پوستی تخلیه نشود، ممکن است رشد کرده و تا حد ترکیدن پر از چرک شود. این امر دردناک بوده و باعث گسترش یا بازگشت عفونت می شود.
- در صورتی که آبسه پوستی نیاز به تخلیه داشته باشد، احتمالاً یک عمل کوچک تحت بیهوشی انجام می شود، معمولاً از بی حسی موضعی در این وضعیت استفاده می شود و در هنگام به هوش آمدن اطراف آبسه بی حس خواهد بود. طی این عمل جراح با برش آبسه اجازه تخلیه چرک را می دهد. همچنین جراح می تواند نمونه از چرک برای بررسی به آزمایشگاه ارسال کند. پس از برطرف شدن کل چرک، جراح با استفاده از سرم نمکی حفره باقیمانده را تمیز می کند. آبسه باز خواهد ماند اما با زخم پوشانده می شود. بنابراین در صورت ایجاد چرک بیشتر، تخلیه آن به سادگی صورت می گیرد. در صورت عمیق بودن آبسه ممکن است از یک پانسمان ضدعفونی کننده در داخل زخم استفاده شود تا باز بماند. ممکن است در این روش جای زخم (اسکار) کوچکی باقی بماند.
درمان طب سنتی:
- حجامت روی موضع
- میوه زیتون رسیده را نرم بکوبید و روی آن ضماد کنید.
- برگ ترشک را بپزید سپس بکوبید و بر آن ضماد کنید.
- پزشک ممکن است یک شکاف ایجاد کند و کورک را تخلیه کند.
- گندم را خوب بجوید و روی دمل قرار بدهید دمل سر باز می کند.
- کاهوی پخته را له کنید و با کمی روغن زیتون روی آبسه بگذارید.
- برای درمان آبسه باید شلغم پخته را له کرده و روی آن ضماد کنید.
- هیچگاه کورک را نترکانید زیرا ممکن است باعث گسترش باکتری ها شود.
- برای سر باز کردن تومور یا آبسه باید اسفناج را بکوبید و روی آن ضماد کنید.
- فوفل، اسپرزه، صندل سرخ و برگ خرفه را به نسبت مساوی خمیر و ضماد کنید.
- اطراف دمل را زالو بیاندازید که خون های کثیف را بمکد و دمل یا کورک بهبود یابد.
- اسیدبوریک را در آب جوش حل کرده، بعد با پارچه تمیزی روی دمل را کمپرس کنید.
- شیره پوارو را بگیرید و با شیر و نان خشک ساییده شده یا آرد چاودار خمیر و بر آن ضماد کنید.
- ضمناً اگر نتیجه به دست نیامد باید به طبيب جراح مراجعه کرد که بشکافد و عفونت را خارج کند.
- عسل و آرد بهترین داروی کورک می باشد؛ مخلوط را روی محل قرار داده و بوسیله پنبه بپوشانید.
- کتیرا را نرم بسایید، بعد با نشاسته و شیر گاو مخلوط کرده و بر روی دمل بیاندازید، سر باز می کند.
- پوارو را خرد کنید، بعد بپزید، سپس با کمی پیه بی نمک خوک آب کرده مخلوط کنید و روی آن بگذارید.
- اکتیول ۱۰ گرم، اسیدبوریک ۱۰ گرم و اکسیددوزنگ ۱۰ گرم، همه را مخلوط کرده و بر روی دمل بمالید.
- کمپرس با آب گرم و اسیدبوریک را استفاده کنید که بسیار مؤثر و در سر باز کردن و نرم شدن دمل نافع است.
- پیاز آب پز یا پیازی که در خاکستر داغ یا در فر یا کنار آتش پخته شده باشد را تا گرم است بر محل آبسه ضماد کنید.
- شلغم پخته را خوب بکوبید، بعد روی پارچه ای پهن کرده و روی آن قرار دهید و سه بار در طول روز این کار را تکرار کنید.
- سکبینج، انقوزه، کتیرا، ریوند چینی، سه پستان و تخم مرو را نرم بسایید، بعد در کمی شیر گرم حل و بر آن ضماد کنید.
- در دمل های چرکی بادکش را بر روی دمل می گذاریم و بعد از چرک، خون بیرون می آید که باعث می شود سریعتر ترمیم شود.
- ضمناً باید توجه فرمایید که پس از سر باز کردن دمل و کورک، کاملاً اطراف آن را بفشارید که آن چه عفونت جمع شده خارج شود.
- بیخ هلیمون را نرم بسایید و با شیر دختر (شیر مادری که دختر شیر می دهد) خمیر کرده و بر دهانه دمل بگذارید، سر باز می کند.
- یک پیاز بزرگ را کنار آتش یا میان خاکستر گرم یا داخل فر خوب بپزید، بعد آن را له کرده و روی محل تومور يا آبسه ببندید تا برسد و سر باز کند.
- کاغذ آبی رنگ را که خمیر آن با بلودومیتل باشد، بسوزانید و خاکستر آن را با باریجه مخلوط کرده، بر روی کورک و دمل بگذارید، سر باز می کند.
- ابتدا باید آش آبغوره میل کرده که اخلاط داخلی صاف و مزاج خنک و از فشار درد بکاهد و بعد شروع کنید به معالجات خارجی و خارج کردن عفونت ها.
- برای پیشگیری از گسترش کورک، حوله تمیز را فقط یک بار مورد استفاده قرار دهید، یا اینکه از حوله کاغذی یک بار مصرف استفاده کنید و آن را دور بریزید.
- برای تصفیه خون و آرامش درد باید آب عناب با آب انار، آب زرشک، آبغوره و آب شاه تره با آب کاسنی از هر کدام که ممکن شد و میسر گردید را میل فرمایید.
- گل خطمی را بجوشانید و اسیدبوریک در آن بریزید و با سفل آن قدری انگم درخت آلو یا آلوچه ساییده شده را مخلوط کنید و بر سر دمل بگذارید، سر باز می کند.
- درد را با کمک یک پارچه یا حوله آب گرم تخفیف دهید. این کار را 4 الی 3 بار در روز هر بار20 دقیقه انجام دهید. پس از تماس با کورک، دستان خود را به دقت بشویید.
- مازو ۲۰ گرم و گلنار، زاج سفید و مردار سنگ از هر کدام ۱۰ گرم، همه را نرم بسایید و در یک لیوان سرکه و یک لیوان آب لیموترش مخلوط کنید و روزی چهار مرتبه بمالید.
- ریشه هلیمون، گل بنفشه، گل خطمی، تخم بزرگ سفید، کتیرا و گل ارمنی را نرم بسایید، بعد با آرد جو مخلوط کرده و هربار کمی از آن را با شیر گرم خمیر و ضماد کنید.
- باریجه را که به زبان ترکی به آن (قارنیانیق) می گویند، آن را به قدر ۲ مثقال بکوبید و بر دهانه دمل بگذارید و روی آن را ببندید. کورک سر باز کرده و عفونت ها بیرون خواهند آمد.
- چند شاخه ریوند چینی را در آب جوش انداخته و به مدت ۲۰ دقیقه بجوشانید و روزی سه مرتبه کمی از آن را گرم کرده و تا گرم است ضماد گذارید و آنقدر تکرار کنید تا سر باز کند.
- پماد اکتیول مرکب را برای سر باز کردن دمل به کار ببندند، نافع است. (پماد اکتیول مرکب را بدین قسم می سازند: اکتیول ۱۰ گرم، عصاره بلادن ۵ گرم، کامفر ۵ گرم و وازلین ۱۰۰ گرم).
- گل خطمی و گل بنفشه را نرم بسایید و با موم سفید گرم و مخلوط کرده و روی آن ضماد کنید. با دوش گرفتن به جای خوابیدن در وان پر از آب می توان احتمال گسترش عفونت را کاهش داد.
- کندر، تخم بزرک سفید، گل خطمی، تخم ریحان، اسپرزه،کافور، ریشه خطمی، باقلای خشک، تباشیر هندی و تخم مرو، همه را به نسبت مساوی نرم بسایید و هربار کمی از آن را خمیر کرده و ضماد کنید.
- پیه بز را نرم کرده و به قدر دهانه و اطراف کورک پهن کنید و مقدار نیم مثقال زردچوبه نرم را بر روی آن بپاشید و (از طرف زردچوبه) بر دهانه دمل بگذارید تا ۲۴ ساعت بر روی آن بماند، سر باز خواهد کرد.
- جفت، قنبیل، حنا، اوشق، انزروت، تخم مورد، سفید آب قلع، اکسید دوزنگ و مازو از هر کدام ۵ گرم و گل همیشه بهار ۱۰ گرم، همه را نرم بسایید و با نیم لیوان سرکه مخلوط کرده و روزی چندین مرتبه روی آن بمالید.
- گل خطمی، گل شقایق، تخم بزرک، بید انجیل خطایی، باقلای مقشر خشک شده، گل ارمنی، سکبینج و تخم مرو را به نسبت مساوی نرم بسایید، بعد با مغز ساق گاو آغشته کرده و روی تومور یا آبسه قرار دهید.
- کشمش کولیان 5 گرم + تخم کاوشه 15 گرم + گل پنیرک 5 گرم + تخم شنبلیله 15 گرم + آرد باقالا 10 گرم + گل ختمی 10 گرم، همه را نرم بکوبید و با شیر خمیر نمایید و به محل تورم ضماد کنید. (بسیار مجرب)
- خمیر آرد گندم را با شیر گاو مخلوط کرده، بعد دانه بزرگ را بسایید و با آن ها مخلوط کنید و بر روی آتش بگذارید و به هم بزنید که خوب ممزوج شود، بعد که خوب مخلوط شد، داغ داغ بر روی دمل و کورک ببندید تا سر باز کند.
- اگر دچار کورک شده اید، آب لیمو و آش آبغوره زیاد میل کنید و برای درمان آن نیز شاخه های درخت انگور را بسوزانید تا تبدیل به خاکستر شود، بعد آن خاکستر را در آب ریخته و به مدت ۱ ساعت روی آتش ملایم بجوشانید تا آب آن به حداقل برسد، سپس صاف کرده و مرتب آب آن را روی کورک کمپرس کنید.
- اسپرزه را با شیر مادری که دختر شیر می دهد یا شیر گاو (هر کدام موجود بود) خمیر کرده، بر روی دمل بگذارید تا سر باز کند و به دلیل اینکه دانه های اسپرزه به موهای بدن می چسبند و شخص را ناراحت می کنند باید اسپرزه در وسط پارچه قرار گیرد که پشت و روی آن را پارچه نرمی احاطه و مستور کرده باشد.
- نشاسته (آمیدان)، پوست خشخاش (کوکنار)، بیخ هلیمون، گل خطمی، کتیرا، دانه بزرگ و شاه تره را به مقدار مساوی تهیه و نرم بسایید، بعد در شیر گاو خمیر کرده و در مجاور آتش ملایمی بگذارید و به هم بزنید که مانند خمیر مایه مغازه خبازها شود، هر ۸ ساعت یک بار آن را بر روی دمل بگذارید سر ۸ ساعت عوض کرده و مجدداً روی آن را ببندید، آن قدر تعویض کنید تا کورک و دمل سر باز کند.
- برای درمان آن پماد اکتیول (روغن سیاه) بر روی دهانه دانه بگذارید که عفونت جمع و مکان نرم شود و بعد مقداری بخور ماست بدهید، به این قسم که ماست را (اگر ماست گاو باشد بهتر است) با قاشق کاملاً بهم بزنید که دوغ آبه بشود، بعد یک تخته سنگ یا آهن را در داخل آتش بگذارید که کاملاً داغ و سوزاننده شود، بعد ظرف ماست را در زیر کورک قرار بدهید و پارچه ای روی آن بیاندازید که کاملاً مستود گردد، بعد آن آهن یا سنگ داغ شده را در ظرف ماست فرو ببرید که فوری بخاری متصاعد شود، آن بخار متصاعد شده، برای بهبود و پختن کورک و دمل بسیار مفید است.
- می توانید پماد اکسیددوزنگ ۱۰% را بر روی زخم بگذارید که کاملاً عفونت ها را بیرون آورده و زخم رو به بهبودی گذارد و بعد در اطراف زخم دست بگذارید و فشار دهید تا هنگامی که درد دارد دلالت بر این است که هنوز عفونت زیر جلد و پوست هست، لذا باید آن قدر اکسیددوزنگ گذاشته شود تا عفونت به کلی تمام شود، بعد با محلول اسیدبوریک یا ریوانل شستشو دهید و پوست های اطراف را قیچی کرده، بعد با آب اکسیژنه ضعیف گاهی روی آن را شستشو داده و بعد پاک کنید، سپس یکی، دو سه مرتبه مشمع اصلاح بر روی دهانه دمل بگذارید تا گوشت زیر مشمع قرمز رنگ نشان بدهد که علامت خوب بودن آن است و همه روزه با محلول مرکور کرم یا محلول پرمنگنات روی آن را شستشو دهید و پودر اکسیددوزنگ را بر روی آن بمالید که میکروب بر آن سرایت نکند و اگر ممکن نبود قدری حنای خشک بر آن بپاشید که خشک شود.
درمان آبسه های چرکی:
- برای درمان آبسه های چرکی باید برگ های ترشک را بپزید، بعد کوبیده و بر محل آبسه ضماد کنید.
- شاخه های درخت انگور را بسوزانید تا تبدیل به خاکستر شود، بعد آن خاکستر را در آب ریخته و به مدت ۱ ساعت روی آتش ملایم بجوشانید تا آب آن بسیار کم شود، سپس صاف کرده و آبش را مرتب روی آبسه کمپرس کنید.
ضماد منفجر کننده:
- شنبلیله، گل خطمی، کتیرا و تخم مرو را نرم بسایید، بعد با زفت، موم، پیه آب کرده مرغ و خمیر ترش مخلوط و ضماد کنید.
- مقل ارزق، مرمکی، سکبینج، انقوزه، اوشق، فرفیون، بید انجیل خطایی، شحم خنظل و جاوشیر را نرم بسایید، بعد با زهره گاو خمیر کرده و ضماد کنید.
التیام زخم آبسه:
- برای اینکه زخم آبسه التيام یابد؛ باقلای تازه کوبیده شده را ضماد کرده و یا آرد باقلا را خمیر و بر آن ضماد کنید.
درمان درد سوزه یا دمل:
- هویج را ریز رنده کنید، بعد در تنظیف بپیچید و روی آن بگذارید.
- انجیر تازه یا خشک را در شیر یا آب بپزید و تا خیلی گرم است روی آن بگذارید.
- برای تسکین درد سوزه یا دمل باید اسپرزه را با آب دهان خیس کنید و روی آن بگذارید.
- هر روز یک لیوان آب لیمو را به تنهایی، یا با مخلوط مقداری آب پیاز و سیر، یا با آب هویج و یا با آب شغلم خام مخلوط کنید و بنوشید.
- به مقداری آب جوش کمی نمک بزنید و مرتب به وسیله پنبه یا پارچه ای تمیز که به آب نمک آغشته شده بطور نیم گرم روی آن کمپرس کنید.
درمان زخم سوزه:
- قدری حنا را به صورت خشک روی آن بپاشید.
- برای درمان زخم سوزه باید روی آن سفیدآب روح بپاشید.
- آرد باقلای خشک و یا باقلای تازه و کوبیده شده را روی آن ضماد کنید.
- مقداری برگ کلم را در آبی که مخلوط با آب لیمو ترش باشد، چند ساعت بخیسانید، بعد آن را روی سوزه محکم ببندید و روزی ۳ بار عوض کنید.
فرونشاندن یا باز کردن سوزه:
- روزی ۳ عدد قرص مخمر آبجو میل کنید.
- هر روز صبح ناشتا، هربار ۷ عدد گل انار باز نشده را بجوید و بخورید.
- کمی آهک را با روغن کنجد و سفیده تخم مرغ مخلوط کنید و بمالید، به مرور آن را درمان می کند.
- هر صبح و شب، هر مرتبه ۱ قاشق شربت خوری پودر مخمر آبجو را در یک لیوان آب حل کنید و میل فرمایید.
- اگر از یکی از دستورات زیر استفاده کنید سوزه یا فروکش می کند و درمان می شود و یا باز می شود و عفونت های داخل آن خارج می گردد.
- ضمن پرهیز از خوردن: گوشت، چربی جات، شیرینی های قنادی، انواع کنسرو، نوشیدن مشروبات الکلی و همچنین پرهیز از پرخوری و یا با شکم خالی به حمام رفتن، باید یک شلغم پخته را مانند فرنی له کنید و روی آن ضماد گذارید.
سر باز کردن دمل ها:
- برگ اسفناج تازه را بکوبید و بر آن ضماد کنید.
- برگ های گزنه را بکوبید و با عسل بر آن ضماد کنید.
- ریشه درخت توت را چاک بزنید و آبی که از آن ترشح می کند را روی دمل بمالید.
- خاکستر چوب مورد را در آب خوب حل کنید، بعد صاف کرده و آب آن را آنقدر بجوشانید تا غلیظ شود و ضماد کنید.
- اگر دچار دمل شده اید ضمن پرهیز از خوردن گوشت و چربی جات باید سیر و رو پیاز زیاد بخورید و برای باز شدن سر دمل باید انجیر را بکوبید و با آرد جو روی دمل ضماد کنید.
درمان دمل داخل دستگاه گوارش:
- در صورتی که دمل داخل دستگاه گوارش باشد ممکن است سر باز کند و عفونت آن از راه مدفوع خارج شود، در صورتی که دملی در روده ها به وجود آمده باشد و باعث نفخ و درد شدید گردد، برای کم کردن نفخ و گاز و درد آن باید تخم شوید، کرویا، زنیان، بادیان، زیره سبز و گل بومادران را به نسبت مساوی مخلوط کنید و هر روز دو قاشق غذاخوری از آن را در دو لیوان آب بجوشانید، بعد آب آن را صاف کرده و بعد از هر غذا یک سوم از آن را بنوشید. همچنین آب جوشانده این دارو را می توانید به صورت تنقیه هم مصرف کنید.
درمان دمل سینه:
- اگر پستان دچار دمل یا کورک شده است برای درمان آن لیمو یا شربت آبلیمو، روزی چند مرتبه مصرف کنید و اسفرزه خیس شده را بکوبید و با برگ های تازه و کوبیده شده خرفه مخلوط و بر آن ضماد کنید و روزی سه مرتبه عوض نمایید.
داروها:
- کالندیت ای
- فلوکلوگزاسیلین
- اگر عفونت شدید باشد، امکان دارد آنتی بیوتیک تجویز شود، کرم ها یا پمادهای آنتی بیوتیکی موثر نیستند.
فعالیت:
- فعالیت خود را تا بهبود کورک کاهش دهید، سعی کنید تعریق کمتری داشته باشید و تا زمانی که ضایعات وجود دارند از ورزش های تماسی(مثل کشتی) خوداری کنید.
رژیم غذایی:
- از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات و غذاهای گرم و سرد بدون مصلح غذایی و همچنین سرخ کردنی ها پرهیز کنید.