در رفتگی مچ دست: عبارت است از مچ دست از ۸ استخوان کوچک به نام کارپال (carpal) تشکیل شده است. گروهی از رباط‌ها این استخوان‌ها را در یک جا نگه داشته و به آن‌ها اجازه حرکت می‌دهند. پارگی هر کدام از این رباط‌ها باعث می‌شود که یک یا دو استخوان کارپال از مکان معمول خود جا به جا شده و در نتیجه در رفتگی مچ دست (dislocated wrist) رخ دهد. در حالی که در رفتگی مچ دست می‌تواند همه‌ی ۸ استخوان کارپال را درگیر کند، استخوان هلالی یا لونیت و استخوان ناوی یا اسکافوئید هم تحت تأثیر قرار می‌گیرند. این دو استخوان بین استخوان‌های زند زبرین و زند زیرین در ساعد و دیگر استخوان‌های کوچک‌تر در مچ دست یک پل تشکیل می‌دهند. بیش‌تر انواع در رفتگی مچ دست شامل دررفتگی استخوان هلالی قدامی یا دررفتگی پری لونیت است.
انواع دررفتگی های مچ دست:
- در رفتگی استخوان هلالی قدامی: (Anterior lunate dislocation) در این نوع از دررفتگی استخوان هلالی می‌چرخد در حالی که دیگر استخوان‌ها در جای خود قرار دارند.
- در رفتگی پری لونیت: (Perilunate dislocation) در این نوع دررفتگی استخوان هلالی و سه رباط اطراف آن درگیر می‌شوند.
- شکستگیگالزی: (Galeazzi fracture) این نوع شامل شکستگی استخوان زند زبرین و دررفتگی مفصل رادیواولنار (مفصلی بین سر زند زبرین و بریدگی رادیال استخوان زند زیرین) است.
- شکستگی مونتژیا:(Monteggia fracture) این نوع شامل شکستگی استخوان زند زیرین و دررفتگی یکی از دو سر استخوان زند زبرین است.
علائم:
- تورم
- ضعف
- تحریک پذیری
- حساسیت به لمس
- تغییر رنگ یا کبودی
- تشدید درد در هنگام گرفتن مچ
- سفت شدگی و گرفتگی انگشتان و شست
- تشدید درد در هنگام حرکت دادن مچ دست.
- شکل مچ دست از حالت طبیعی خود خارج می شود.
- نشانه‌ای اصلی مچ در رفته درد شدیدی است که معمولاً با حرکت دادن مچ به سمت بالا و پایین و طرفین بدتر می‌شود.همچنین در این حالت فرد در ساعد خود هم ممکن است درد احساس کند. علاوه بر این ممکن است فرد متوجه علائم زیر در اطراف مچ دست خود شود:
- اگر استخوان هلالی مچ دست درگیر شده باشد به عصب‌های این ناحیه هم فشار وارد می‌شود و منجر به سوزن سوزن شدن و یا بی‌حسی در انگشتان دست (مخصوصاً انگشت میانی و شست) شود.
علت:
- هر نوع صدمه و آسیبی که به دست یا بازو وارد شود، می‌تواند منجر به در رفتگی مچ دست شود. دلایل رایج این آسیب‌ها عبارتند از:
- تصادفات رانندگی
- انواع ضربات شدید در فوتبال یا هاکی
- زمین خوردن و افتادن وزن بدن روی دست
- یکی از علت های در رفتگی مفاصل وجود رطوبت در آن ناحیه است.
- علاوه بر این، کشیدگی رباط‌های مچ دست هم می‌تواند باعث در رفتگی استخوان مچ دست شود. این نوع از کشیدگی رباط‌ها ناشی از وارد کردن فشار دائمی به مچ دست مانند راه رفتن با عصای زیر بغل است.
عوامل افزایش دهنده خطر:
- آرتریت روماتویید
- وارد آمدن آسیب مکرر به مفصل
- سابقه خانوادگی در رفتگی مادرزادی مفصل ران
پیشگیری:
- اگر کار شما سنگین است یا ورزش های سنگین انجام می دهید، روش محافظت از مفاصل مربوطه را فرا بگیرید، از وسایل محافظتی مثل باند الاستیک، زانوبند یا شانه بند و جوراب های محافظتی مخصوص استفاده کنید، شیر خواران باید از نظر در رفتگی مادرزادی مفصل ران در زمان تولد و در معاینات دوره ای بعدی مورد بررسی قرار گیرند.
عواقب مورد انتظار:
- معمولاً با درمان زود هنگام قابل معالجه است، پس از جا انداختن در رفتگی، شاید نیاز باشد مفصل با گچ یا آویزان کردن دست از گردن به مدت 8 الی 2 هفته بی حرکت شود.
عوارض احتمالی:
- آسیب به رشته های عصبی یا رگ های خونی مهمی که از نزدیکی مفصل می گذرند، که ممکن است علائمی مثل بی حسی، سردی، و رنگ پریدگی ایجاد کنند.
تشخیص:
- انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار: پزشک با چرخاندن مچ دست در جهات مختلف بیمار را معاینه می‌کند، در حین حرکت دادن مچ دست از شخص سوال می‌شود که آیا دردی احساس می‌کند یا خیر؟ این کار به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد کدام رباط یا استخوان دست درگیر شده است.
- عکس رادیولوژی: از طرفی دیگر امکان تشخیص آسیب‌های احتمالی به عصب، رگ‌های خونی و تاندون‌های دست و مچ وجود دارد. بعد از آن برای تأیید تشخیص از دست و ساعد تصویر رادیولوژی اشعه ایکس گرفته می‌شود.
- MRI: اگر پزشک احتمال آسیب رباط در مچ را بدهد یک تصویر ام آر آی هم گرفته می‌شود، این عکس به تشخیص عارضه کمک می‌کند. ام آر آی قابلیت ارایه‌ی تصویری دقیق و پر از جزئیات از بافت‌های نرم از جمله رباط‌ها را دارد.
درمان طب نوین:
- در رفتگی مچ دست خفیف با جا انداختن درمان می‌شود. در این شیوه‌ی درمانی پزشک به آرامی به استخوان مچ دست فشار وارد کرده و آن را در جای مناسب خود قرار می‌دهد. جا انداختن استخوان در رفته به نسبت شدت در رفتگی می‌تواند بسیار دردناک باشد. برای اینکه بیمار درد کمتری را تحمل کند، پیش از جا انداختن از بی حسی موضعی و یا بیهوشی عمومی استفاده می‌شود. بعد از آن ممکن است مچ دست فرد گچ گرفته شده و یا در آتل قرار داده شود. این کار مچ دست را تا زمان درمان کامل بدون حرکت نگه می‌دارد. مچ دست گچ گرفته شده را می‌توان به کمک یک آویز یا اسلینگ از شانه آویزان کرد. برای موارد شدیدتر، فرد به جراحی نیاز دارد. جراحی کمک می‌کند تا استخوان‌ها در جای خود قرار گرفته و رباط‌های پاره شده اصلاح شوند. در جراحی مچ دست برای پایداری و ثبات بیش‌تر اجزا از پیچ و مهره‌های مخصوص ارتوپدی استفاده می‌شود.
- فیزیوتراپی: درمان‌های فیزیکی باعث تسریع روند بهبودی شده و کمک می‌کند تا مچ به عملکرد طبیعی خود دوباره دست یابد. این درمان‌ها شامل موارد زیر است: حرکت دادن مفصل، ماساژ بافت نرم، اولتراسوند، استفاده از بریس و مچ‌بند، یخ و حرارت، تمرینات تقویتی ورزشی، اصلاح و تعدیل فعالیت‌ها، ارائه برنامه مناسب برای بازگشتن به فعالیت‌های عادی.
- استراحت: یکی از موثرترین روش ها برای درمان آسیب های مچ دست، استراحت و پرهیز از فعالیت های غیر ضروری است. این کار به تنهایی می‌تواند بسیاری از علائم ناخوش آیند در مچ دست را کاهش یا بهبود دهد.
- کنترل التهاب و تورم: در اغلب آسیب دیدگی‌های مچ دست برای کاهش تورم و التهاب می‌توان از کمپرس یخ استفاده کرد. کمپرس یخ روزانه چندین بار قابل انجام است؛ فقط باید دقت شود، یخ مستقیم روی پوست قرار نگیرد.
- گچ گیری و آتل بندی: در در رفتگی مچ دست با گچ گیری یا آتل بندی، می‌توان زانو را در بهترین حالت ممکن تا مدت محدودی (اغلب 6 هفته) ثابت نگه داشت. این روش ها برای جلوگیری از حرکت‌های ناخواسته مچ دست که می‌توانند باعث بدتر شدن آسیب شوند. با این حال، گچ گیری و آتل بندی ممکن است منجر به سفتی، ضعف و از دست دادن کنترل پروگزیمال شود؛ که اغلب همراه با بی حرکتی طولانی مدت در نتیجه گچ گیری یا آتل بندی اتفاق می‌افتد.
- درمان با جراحی: برای موارد دررفتگی مچ دست همراه با آسیب به رباط ها، پزشک معمولاً رباط آسیب دیده را با استفاده از یک تاندون اهدا شده و با کمک عمل جراحی ترمیم می کند. اگر به غضروف مفصل نیز آسیبی وارد شده باشد، پزشک می تواند به کمک آرترو سکوپی آن را درمان کند. عدم درمان این عارضه ها می تواند منجر به ناپایداری مزمن مچ دست و همچنین ایجاد آرتروز در مچ دست گردد.
درمان طب سنتی:
- درمان امکان دارد شامل جا اندازی مفصل باشد.
- چند روز به زانو فشار نیاورید و موضع را گرم نگه دارید.
- کیسه یخ روی مفصل آسیب دیده بگذارید تا متورم نشود.
- فردی که آموزش ندیده نباید سعی کند مفصل جا بیاندازد.
- هر شب یک قاشق مرباخوری از روغن کوهان شتر را بخورید و روغن کوهان شتر را به موضع خوب ماساژ دهید.
- مالیدن روغن کوهان شتر به مدت 3 الی 4 هفته، بعد که تقویت شد شستن با آب نمک یا ضماد زرده تخم مرغ + نمک.
- پس از جا انداختن عضو، برگ های کلم را له کنید، بعد کمی روی آتش بپزید، سپس تا گرم است روی پارچه پشمی پهن کرده و روی عضو ببندید.
- زردچوبه را برشته کنید و در روغن حیوانی تفت دهید و به همراه تخم مرغ محلی ضمادی درست کنید و روی موضع به مدت 24 الی 48 ساعت قرار دهید.
- درمان کوفتگی و ضرب دیدگی: ضماد ترب مخلوط با عسل. ضماد مخلوط زردچوبه خالص با زرده تخم مرغ سالم. ضماد مخلوط پودر زمه در زرده تخم مرغ سالم. دنبه تازه با پودر زردچوبه مخلوط و کوبیده شود سپس ضماد شود. ضماد مخلوط روغن زرد گاوی با زردچوبه. ضماد کوبیده کره با زردچوبه.
- اگر عضوی در رفت، پس از آنکه به جای خود جایش دادید، دو تکه تخته باریک، یک قطعه، پوست دنبه گوسفند و مقداری خرمای سیاه را آماده کنید، سپس خرما را با کمی زردچوبه خمیر کرده و بر روی پوست دنبه پهن کنید و آن را روی موضع بیندازید و محکم ببندید و تخته ها را در جدارین عضو بگذارید و دو سه لا پارچه روی آن ببندید. روز سوم تخته ها را باز و خرماها را دور اندازید، سپس نیم مثقال مومیایی در روغن حیوانی حل کرده، به عضو بمالید و مجدداً عمل پوست دنبه و خرما را تجدید کنید. روز هفتم باز کرده با روغن کنجد یا روغن گل مالش دهید تا سه روز پس از آن ۳ روز دیگر با روغن زیتون یا روغن نارگیل و یا روغن گل و یا روغن زنبق مالش و ماساژ دهید که کاملاً نرم و قوی شود و به مرور به کار بندید.
- گاهی ممکن است مچ دست بدون علت یا هنگام راه رفتن پیچ بخورد (علت آن ثقالت معده است) و یا در اثر رگ به رگ شدن و در رفتن، استخوان ها داخل یک دیگر رفته و پیچ و مهره های سر زانو و یا مچ دست و پا و آرنج از جای خود حرکت کنند. در این مواقع باید با قدری روغن وازلین آرام آرام موضع در رفتگی را مالش دهید که رگ به جای خود قرار گیرد و فوری به مقدار لازم مورد سبز ساییده را با زرده تخم مرغ خمیر کرده و بر روی پارچه آب ندیده یعنی هنوز شسته نشده پهن کنید و بر دست یا هر عضو که رگ به رگ شده آرام ببندید. روز هشتم آن ها را باز کرده و روناس را نرم بسایید، با زرده تخم مرغ مخلوط کرده و روی پارچه بمالید و بر روی آن محکم ببندید. همه روزه، روزی ۱ مثقال روغن سبز را لابلای کهنه و پارچه ای که بر روی عضو بسته شده، قطره قطره بریزید که برود در داخل و روی موضع را نرم نگهدارد. بعد از روز هشتم باز کرده و قدری رب سوس را نرم بسایید و با زرده تخم مرغ خمیر کرده، روی پارچه بکشید و بر روی موضع درد ببندید و تا سه روز دیگر روی آن بسته باشد. روز چهارم که باز کردید، مقداری روغن سبز به موضع درد بمالید و یک دستمال بر روی آن ببندید که گرم بماند و به مرور به کار بگیرید تا آماده کار شود.
داروها:
- مورفین
- آسپرین
- ناپروکسن
- دیکلوفناک
- استامینوفن
- سلکوکسیب
فعالیت:
- بیمار در مرحله بهبودی و نقاهت باید حرکات کششی و تقویتی را برای بازگرداندن مچ به حالت عادی خود انجام دهد.
- حرکات خمش: برای انجام این تمرینات مچ دست را تا جایی که دردی احساس نمی‌کنید به سمت خودتان (پشت دست به طرف خودتان باشد) بکشید. این حالت را شش ثانیه حفظ کرده و در سه ست ۱۰ تایی انجام دهید.
- حرکات اکستنشن: در این حرکت مچ را به سمت پایین خم کرده (کف دست رو به خودتان باشد) و تا جایی که دردی احساس نمی‌کنید آن را بکشید. این حالت را ۶ ثانیه حفظ کنید و در سه ست ۱۰ تایی انجام دهید.
- حرکت به چپ و راست: در این حرکت مچ را از پهلو خم کرده و تا جایی که دردی احساس نمی‌شود آن را بکشید این حالت را ۵ ثانیه برای هر سمت انجام دهید. این حرکت را در دوست ۱۵ تایی انجام دهید.
- کشش مچ دست: آرنج خود را صاف و کشیده نگه دارید و انگشتان را روی چیزی قرار دهید به طوری که کف دست رو به پایین باشد. سپس وزن بدن خود را به جلو انداخته و این حالت را برای مدت ۲۰ ثانیه حفظ کنید.
- کشش فلکسشن مچ دست: آرنج خود را صاف و کشیده نگه دارید و انگشتان خود را روی چیزی قرار دهید به طوری که کف دست رو به بالا باشد. سپس وزن بدن را به سمت جلو روی مچ دست انداخته و برای مدت ۲۰ ثانیه این حالت را حفظ کنید.
رژیم غذایی:
- پیش از جا انداختن مفصل چه بدون جراحی و چه با جراحی، تنها آب بنشوید، خوردن غذاهای جامد بیهوشی عمومی را مخاطره آمیز می کند.
- خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک باقلا، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ با سس، خوراک صیفی جات، خوراک کلم قمری، خوراک گل کلم، خوراک بادمجان و عدس، بورانی گوجه بادمجان، بورانی بادمجان و ماست سویا، خوراک بادمجان و غوره، خوراک لوبیا سفید ساده، خوراک لوبیا سفید با سویا، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک پنیر سویا، خوراک نخود با شوید، خوراک نخود با سویا، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک لوبیا قرمز، خوراک مطبل، آش گندم با کرفس، آش گندم با سبزیجات، آش گندم با شلغم، آش گندم با تره، آش کدو حلوایی، آش شله قلمکار، آش غلات، آش عدس ۱، آش حبوبات و غله ۱، آش حبوبات و غله ۲، آش جو با حبوبات ۱، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم برگ، آش گل کلم ۱، آش گل کلم ۲، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با گندم، آش کلم بروکلی ۱، آش کلم بروکلی ۲، آش شلغم ۱، آش حبوبات ۱، حلیم عدسی با سویا ۱، حلیم گندم با شیر سویا، حلیم گندم با سویا، حلیم گندم و بادمجان، حلیم گندم با مغزیجات، مرصع پلو، ساطری پلو، هویج پلو، کلم پلو با سویا، نخود فرنگی پلو ۱، گشنیز پلو با سویا، بادمجان پلو ۱، خورش فسنجان با کدو حلوایی، خورش فسنجان با سویا، خورش شهد فسنجان، خورش کرفس ۱، خورش آلو اسفناج، خورش به، خورش قیمه بادمجان، خورش بادمجان، خورش کدو بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش لوبیا سبز، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش هویج و به، خورش گوجه سبز، سوپ صیفی جات ۱، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ شلغم، سوپ بامیه، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ کلسیم، سوپ جو با شیر سویا، کتلت اسفناج، کتلت هویج و سیب زمینی، کتلت ذرت، کتلت سویا با گندم جوانه زده، برگر کدو خورشتی، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، دلمه کلم، دلمه فلفل دلمه ای، کماچ ساده، کماچ گندم و جو، کماچ قارچ، پنیر سویا، کشک سویا، سس گل کلم، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس زیتون، سس جعفری.
- خوردنی های مضر: عدس پلو ساده.
نکته:
- درمان کامل مچ دست در رفته چه مدت طول می‌کشد: مدت زمان بهبودی مچ دست در رفته به شدت آن بستگی دارد. در صورت جا انداخته شدن، مچ دست دو تا سه ماه طول می‌کشد که کاملاً بهبود پیدا کند. در صورت انجام جراحی، برای بهبود کامل باید ۶ ماه تا یک سال صبر کرد. بعد از درمان مچ دست در رفته فرد باید مرتب توسط فیزیوتراپیست معاینه شود. تمرین‌های فیزیوتراپی به باز یافتن توان، قدرت و انعطاف پذیری مچ دست کمک می‌کند. تا زمان بهبودی کامل از وارد کردن فشار بیش از حد به مچ دست به شدت خودداری کنید.
- آناتومی مچ دست: سه قسمت مفصل مچ دست عبارتند از: پروگزیمال مفصل مچ دست (نزدیک به ساعد)، مفصل میانی مچ دست، مفصل دیستال مچ دست (نزدیک به کف دست).
- علت این که چرا شکستگی همراه با دررفتگی شایع است به شرح ذیل می‌باشد: چندین رباط محکم اطراف مچ دست را گرفته‌اند. کشش قوی رباط‌ها نیروی زیادی بین استخوان‌های کارپال ایجاد می‌کند که باعث شکستگی هر یک از استخوان‌های مچ دست می‌شود. پارگی رباط. نیرو و فشار ناگهانی شدید باعث پارگی رباط و مو برداشتن یا شکستگی کامل هر یک از استخوان‌های مچ دست می‌شود. دررفتگی. ضربه مستقیم باعث شکستگی استخوان کارپال که مقاومت کمتری دارد می‌شود. پیچ خوردن مفصل مچ دست، پیچیدن مچ دست در وضعیتی غیرعادی باعث فشار معکوس شدید بین رباط‌ها شده و باعث شکستگی استخوان‌های مچ دست می‌شود.
- دررفتگی مچ دست شامل جابجا شدن هر یک از استخوان‌های مچ دست از جمله استخوان اولنا، رادیوس یا استخوان‌های کارپال می‌باشد. معمولاً این اتفاق در هنگامی رخ می‌دهد که با دست باز و کشیده زمین بخورید، در هنگام افتادن معمولاً برای پیشگیری از زمین خوردن دست‌های خود را باز می‌کنیم. این ضربه باعث فشار بر استخوان مچ دست و دررفتگی آن می‌شود. دررفتگی مچ دست در ورزش‌هایی مثل فوتبال، کشتی، بسکتبال، راگبی و … بسیار شایع است اما دررفتگی مچ دست ممکن است در هنگام انجام فعالیت‌های تفریحی مثل اسکیت یا اسکی نیز رخ دهد.
- به هنگام انتقال فرد آسیب دیده به پزشک، مفصل آسیب دیده را آتل ببندید یا از گردن آویزان کنید تا حرکت نداشته باشد.