خشکی زبان و دهان: عبارت است از خشکی دهان یا زرستومی، به عارضه‌ای اشاره دارد که در آن غدد بزاقی در دهان شما به اندازه کافی بزاق برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نمی‌کند. بزاق با اسیدهای خنثی سازی تولید شده توسط باکتری، محدود کردن رشد باکتری‌ها و پاک کردن ذرات مواد غذایی به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند. همچنین، بزاق، قدرت چشایی را افزایش داده و جویدن و قورت دادن را آسان‌تر می‌کند. علاوه بر این، آنزیم‌های بزاق به هضم غذا کمک می‌کنند. کاهش بزاق و خشکی دهان ممکن است تنها مایه رنجش بوده یا چیزی باشد که تأثیر زیادی روی سلامت کلی شما و سلامت دندان‌ها و لثه‌هایتان و همچنین روی اشتها و لذت از غذا داشته باشد. درمان خشک شدن دهان به علت خشکی بستگی دارد. درمان دهان خشک بستگی به علت آن دارد.

علائم:

1. بوی بد دهان
2. تغییر در حس چشایی
3. زبان خشک یا شیاردار
4. وجود بزاق کم و غلیظ
5. گلوی خشک و دردناک و گرفته
6. مشکل در گذاشتندندان مصنوعی
7. خشکی یا احساس چسبندگی در دهانتان
8. مشکل در جویدن، صحبت کردن و قورت دادن
9. علاوه بر این، خشکی دهان ممکن است باعث شود رژ لب به دندان‌ها بچسبد.

علت:

• خشک شدن زبان و دهان زمانی ایجاد می‌شود که غدد بزاقی دهان به اندازه کافی بزاق تولید نمی‌کنند که دهان شما را مرطوب نگهدارند. این غدد ممکن در اثر عواملی که در زیر آمده به‌ درستی عمل نکنند:
• حرارت زیاد کبد و دستگاه گوارش
• کم آبی بدن: به دلیل کمبود مایعات کافی بدن ایجاد می شود.
• داروها: عوارض صدها دارو، از جمله بسیاری از داروهای بدون نسخه، خشکی دهان است. برخی از انواع داروهای ضد افسردگی، فشارخون بالا و اضطراب و همچنین برخی از آنتی هیستامین‌ها، داروهای ضد احتقان، شل کننده‌های ماهیچه‌ها و داروهای ضد درد بیشتر باعث ایجاد خشکی دهان می‌شوند.
• افزایش سن: بسیاری از افراد مسن، در اثر افزایش سن به خشکی دهان مبتلا می‌شوند. عوامل موثر در خشک شدن دهان شامل استفاده از داروهای خاص، تغییر توانایی بدن در هضم داروها، تغذیه نامناسب و مشکلات سلامت طولانی مدت هستند. داروهای شیمی درمانی می‌توانند ماهیت و مقدار تولید بزاق را تغییر دهند. این تغییر ممکن است موقتی بوده و جریان طبیعی تولید بزاق پس از تکمیل دوره درمان دوباره به حالت عادی برمی‌گردد. درمان به روش پرتو درمانی در قسمت سر و گردن به غدد بزاقی آسیب رسانده و باعث کاهش قابل توجهی در تولید بزاق می‌شوند. این مشکل ممکن است با توجه به میزان پرتو درمانی و محل مورد درمان، موقت یا دائمی باشد.
• آسیب عصبی: یک زخم یا جراحی که باعث آسیبی به سر و گردن شما شود می‌تواند باعث خشکی زبان و دهان شود.
• عارضه‌های سلامتی دیگر: خشکی دهان ممکن است در اثر برخی از مشکلات سلامتی دیگر مانند دیابت، سکته، عفونت قارچی یا برفک در دهان یا بیماری آلزایمر ایجاد شود، یا در اثر بیماری‌های خود ایمنی مانند سندرم اسجوگرن یا ایدز به وجود آید. خروپف و نفس کشیدن با دهان باز نیز می‌تواند در ایجاد خشکی دهان موثر باشد.
• تنباکو: سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو می‌تواند علائم خشکی دهان را افزایش دهد.
• استفاده تفریحی از مواد مخدر: مت‌آمفتامین می‌تواند باعث ایجاد خشکی شدید دهان و آسیب به دندان‌ها شود. این عارضه با نام عارضه‌ی دهانی مت نیز نامیده می‌شود. ماری جوانا نیز می‌تواند باعث خشکی دهان شود.
• ورزش یا بازی در گرما: غدد بزاقی ممکن است خشک شود زیرا مایعات بدن در جای دیگری از بدن متمرکز شده اند. اگر تمرین یا بازی برای مدت طولانی در گرما ادامه یابد، علائم خشکی دهان بیشتر می شود.
• تنفس با دهان: یکی دیگر از علل خشکی دهان،تنفس با دهان است. این مشکل می تواند زمانی ایجاد شود که تنفس از بینی برای فرد مشکل است. مانند پولیپ بینی یا انحراف بینی و…

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. افسردگی
2. ضعیف دیابت
3. سندرم شوگرن
4. خر و پف کردن
5. بیماری پارکینسون
6. خوابیدن با دهان باز
7. اختلالات اضطرابی
8. ایدز HIV / AIDS
9. مسمویت با بوتولیسم
10. سكته مغزی و بیماری آلزایمر، این احتمال وجود دارد كه حتی اگر عملکرد غدد بزاقی نیز مناسب باشد باز هم باعث ایجاد خشکی دهان می شود.

پیشگیری:

• از مصرف غذاهایی با طبع گرم و خشک پرهیز کنید.

عوارض احتمالی:

1. سوزش دهان
2. وجود عفونت قارچی یا برفک در دهانتان
3. افزایش پلاک،پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه
4. تغذیه بد ناشی از مشکلات موجود در جویدن و قورت دادن
5. پوست خشن یا ترک‌دار در گوشه‌های دهان یا لب‌های ترک خورده

تشخیص:

1. پزشک یا دندانپزشک احتمالاً دهان بیمار را معاینه کرده و تاریخچه پزشکی او را بررسی می کند. آزمایش خون و اسکن تصویربرداری از غدد بزاقی نیز ممکن است تجویز شود.
2. سیالومتری:این یک روش ساده است که سرعت جریان بزاق را اندازه گیری می کند. دستگاه جمع آوری بزاق، روی مجاری غدد بزاقی قرار می گیرند و تولید بزاق با اسید سیتریک تحریک می شود.
3. سالیوگرافی:این یک روش بررسی رادیوگرافی از غدد بزاقی و مجاری آن است. ممکن است در شناسایی سنگ ها و توده های غده بزاقی مفید باشد.
4. بیوپسی:نمونه کوچکی از بافت غده بزاقی گرفته می شود. اغلب در تشخیص سندرم شوگرن استفاده می شود. اگر به بدخیمی (سرطان) مشکوک باشند، پزشک ممکن است بیوپسی را پیشنهاد دهد.
5. بسیاری از پزشکان گزارش می دهند که اغلب، حتی اگر بیمار از خشکی شدید دهان شکایت دارد، به نظر می رسد مخاط دهان مرطوب است. كمتر پیش می آید که این حالت برعکس باشد، یعنی مخاط دهان خشك به نظر می رسد، اما فرد از علائم خشكی دهان شكایت نمی كند.

درمان طب نوین:

• درمان خشکی دهان، به علت خشکی دهان بستگی دارد. دندانپزشک شما ممکن است: داروهایی که استفاده می‌کنید و ممکن است باعث خشکی زبان و دهان شوند را تغییر دهد. اگر پزشکتان معتقد باشد که داروها عامل خشکی دهان هستند، ممکن است مقدار دارو را تغییر داده یا داروی دیگری که باعث خشکی دهان نمی‌شود را تجویز کند. و یا استفاده از محصولات مرطوب کننده دهان را توصیه کند. این محصولات شامل داروهای با نسخه یا دهان‌ شویه‌های بدون نسخه، بزاق مصنوعی یا مرطوب کننده‌ هایی برای مرطوب و روانسازی دهان هستند.دهان‌شویه ‌ها مخصوص دهان‌های خشک هستند، آنها مخصوصاً برای افرادی که زایلیتول (xylitol) دارند موثر بوده و از دندان‌ها نیز در برابر پوسیدگی محافظت می‌کنند.

درمان طب سنتی:

• مزمزه آلو
• خوردن سوپ جو با آلو بخارا
• حجامت عام و حجامت ناحیه ساق پا انجام دهید.
• به طور مرتب شربت آب لیمو عسل استفاده کنید.
• غذاهایی که طبیت سرد و تر دارند بیشتر استفاده کنید.
• خوردن یک قاشق آبلیمو با آب یا آب انار یا آب زرشک درمانگر است.
• ترکیب عرق کاسنی + عرق شاطره + عرق بید روزی یک تا سه لیوان استفاده کنید.
• آب خوردن با آبلیمو یا سرکه اگزمای صفراوی را نیز درمان می کند و حد نیاز را تلخی دهان معین می کند یعنی گرمی و صفرا آنقدر زیاد است که وارد سیستم گوارش شده است و در اینجا مقدار مصرف آب خوردن با آبلیمو یا سرکه را زیاد می کند (سه وعده در روز) تا عطش برطرف شود، اگر دهان تلخی و عطش نداشت اما خشکی داشت در اینجا یک وعده کافی است.

داروها:

• آلتادین
• بزاق مصنوعی

فعالیت:

• از انجام فعالیت های شدید بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف غذاهای گرم و خشک پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک نخود فرنگی با پنیر سویا، خوراک نخود فرنگی با شوید، خوراک نخود فرنگی با کدو، خوراک نخود فرنگی با رب انار، خوراک نخود فرنگی و ذرت، خوراک باقلا، خوراک عدس و اسفناج، خوراک عدسی با کشمش، خوراک عدسی ساده، خوراک عدسی با قارچ، خوراک عدسی با صیفی جات، خوراک کدو خورشتی با سویا، خوراک کدو خورشتی با قارچ، خوراک کدو خورشتی با کرفس، خوراک کدو بادمجان، خوراک کدو حلوایی، خوراک قارچ و لوبیا سبز، خوراک قارچ و فلفل دلمه ای، خوراک قارچ و سیب زمینی، لقمه قارچ و سویا، خوراک قارچ با سس، خوراک قارچ طعم دار، خوراک قارچ و ذرت، خوراک قارچ و بامیه، تاس کباب قارچ و سویا، خوراک کلم برگ با عدس، خوراک گل کلم، خوراک لوبیا سبز ۱، خوراک لوبیا سبز ۲، خوراک لوبیا سفید با قارچ، خوراک سویا با سبزیجات، خوراک سویا و عدس، خوراک سویا با نخود، تاس کباب سویا، خوراک لوبیا با قارچ، خوراک بامیه با سویا، خوراک بامیه و لوبیا چشم بلبلی، خوراک تند بامیه، خوراک نخود با قارچ، خوراک نخود با سیب زمینی، خوراک نخود با کدو بادمجان، خوراک دال عدس، خوراک بورانی، خوراک کشمشی، خوراک لوبیا چشم بلبلی، خوراک لوبیای سویا، خوراک مخلوط، آش گندم با سویا، آش باقلا، آش ماش، آش لپه ۲، آش کدو حلوایی، آش شله قلمکار، آش صیفی، آش خرفه ۱، آش خرفه ۲، آش سماق، آش عدس ۱، آش عدس ۲، آش برنج، آش جو با لوبیا سبز، آش جو با حبوبات ۱، آش جو با حبوبات ۲، آش کلم قمری با ماش، آش کلم قمری با عدس، آش شلغم ۱، آش شلغم ۲، آش اسفناج ۱، آش اسفناج ۲، آش برگ چغندر، آش حبوبات ۲، آش گوجه سبز، آش گوجه فرنگی ۱، آش گوجه فرنگی ۲، آش مرزه، آش شولی ۱، آش شولی ۲، آش رب، آش زرشک، حلیم عدسی با سویا ۲، حلیم حبوبات و غلات، حلیم جو، صیفی پلو، شوید باقالی پلو، شوید پلو با لوبیا چشم بلبلی، سبزی پلو، ماش پلو، قیمه پلو، کلم قمری پلو، کلم پلو، کلم پلو با قارچ، دمی شیرازی، عدس پلو ساده، عدس پلو با کدو حلوایی، عدس پلو با قارچ، لوبیا قرمز پلو، لوبیا سبز پلو ۱، لوبیا سبز پلو ۲، لوبیا سبز پلو ۳، نخود فرنگی پلو ۱، نخود فرنگی پلو ۲، پلوی آلو اسفناج، انار پلو، گشنیز پلو با سویا، لبو پلو، خورش فسنجان با اسفناج، خورش قورمه سبزی با قارچ، خورش کرفس ۲، خورش آلو اسفناج، خورش به و آلو، خورش آلو و قیسی، خورش تره سویا، خورش قیمه بادمجان، خورش قیمه آلو، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با سویا ۱، خورش بامیه با سویا ۲، خورش بامیه با دال عدس، خورش بامیه با قارچ، خورش دال عدس با قارچ، خورش دال عدس با تمر هندی، خورش قارچ و آلو، خورش قارچ و لوبیا سفید، خورش لوبیا سبز، خورش کدو حلوایی، خورش کدو خورشتی، خورش کلم بروکلی با سویا، خورش کلم بروکلی با قارچ، خورش گوجه سبز، خورشت قیمه قارچ، خورشت کنگر، سوپ صیفی جات ۲، سوپ کدو خورشتی، سوپ کدو حلوایی، سوپ جو ۱، سوپ جو ۲، سوپ دال عدس، سوپ اسفناج، سوپ لوبیا سبز، سوپ قارچ ۱، سوپ قارچ ۲، سوپ بامیه، سوپ کلم قمری، سوپ کلم بروکلی ۱، سوپ کلم بروکلی ۲، سوپ گل کلم، سوپ کلم برگ، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سوپ بلغور و کرفس، سوپ جو با شیر سویا، سوپ شهد نما، سوپ زرشک با جعفری، سوپ کاهو سبز، سوپ جو و اسفناج، کتلت اسفناج، کتلت هویج و سیب زمینی، برگر کدو خورشتی، برگر لوبیا چشم بلبلی، دلمه فلفل دلمه ای، دلمه کدو خورشتی، دلمه سیب زمینی، دلمه برگ انگور، کماچ مخلوط، سس گل کلم، سس مایونز گیاهی، سس گندم جوانه زده، سس نخود جوانه زده، سس گوجه فرنگی ۱، سس معطر، سس مخصوص ۱، سس مخصوص ۲.

نکته:

• میزان مصرف گرمی ها تا زمانی است که لب ها خشک باشد و تلخی در دهان پدید بیاید و در گوارش این است که مقعد بسوزد و خونریزی گوارشی پدید بیاید. اگر به این حد رسید ماست بخورید تا برطرف شود.
• صفراوی که سردی میخواهد اگر بیش از اندازه سردی بدهیم معده سرد می شود و چون جنس کبد گرم است و دیر تغییر مزاج می دهد و از طرفی جنس معده سرد است، یعنی معده باید رطوبت داشته باشد و استعداد سردتر شدن معده وجود دارد این توازن در اینجا به هم می خورد، در این صورت بیمار هوس به سردی دارد ولی وقتی می خورد اذیت می شود و دچار نفخ میشود اگر گرمی دادیم و باز هم نفخ داشته باشد معلوم است که بیش از اندازه سردی کرده است، اگر سردی معده را برطرف کردیم از آن طرف کبد بیش از اندازه گرم می شود حتی ممکن است این گرمی به صورت خارش در بدن یا خشکی دهان یا عطش غالب بروز کند و اگر آب زیاد بخورد باز معده سردی بکند، این مشکل، مشکل عمومی است چون تغذیه صحیح نداریم. در درمان می گوییم: شما گرمی بخورید و اگر احساس گرمی کردید مقداری کمی از سردی های آرام بخورید مثل: چند قاشق ماست، یک قاشق مرباخوری آبلیمو، این ها سردی های آرام هستند که فوری کبد را تعدیل می کنند و معده را نیز سرد نمی کنند. ما باید پایه و اساس را بر خوردن گرمی ها بگذاریم و در اینجا برای اینکه اتفاق خاصی نیافتد گرم و خشک نمی دهیم بلکه گرم و تر تجویز می کنیم.