خارش کف دست و پا: عبارت است از خارش کف دست غالباً به دلیل بیماری‌های رایج پوستی به وجود می‌آید، اما در عین حال می‌تواند علامت یک بیماری زمینه‌ای جدی نیز باشد. بر اساس باورهای خرافی، خارش کف دست می‌تواند نشانه‌ی از دست دادن یا به دست آوردن پول باشد.

علائم:

1. از علائم دیگر خارش کف پا و دست می­توان به این موارد اشاره کرد:
2. تورم
3. قرمزی
4. تاول زدن
5. ترک پوست
6. پوست سفید
7. دانه های پوستی
8. تاول های برجسته
9. فلسی شدن پوست
10. پوسته پوسته شدن
11. راش و بثورات جلدی
12. لکه های التهابی پوست
13. لکه های بی رنگ پوست
14. ضایعه­های خشک پوستی
15. پوست بیش از حد مرطوب
16. بثورات و جوش های چرکی
17. چند گروه پوست زبر و ضخیم

علت:

• پسوریازیس
• بیماری گال
• غلظت خون
• زیاد بودن اسید معده
• نتیجه گرمی بدن و صفرای سوخته بدن است یعنی گردش خون در این نواحی با غلظت توأم شده است.
• دیابت: هنگامی که فرد مبتلا به دیابت است، قندخون فرد بیش از حد بالا می‌رود که می‌تواند باعث خشکی پوست شود. خارش پوست ممکن است با برآمدگی‌های قرمز یا به رنگ پوست روی کف دست و سایر نواحی بدن نمایان شود.
• اختلالات عصبی: گاهی اوقات آسیب عصبی به دست‌ها بر اثر بیماری‌هایی مانند دیابت می‌تواند باعث خارش کف دست شود. سایر اختلالات عصبی دست می‌تواند اثرات مشابهی از جمله (سندرم تونل کارپال) را داشته باشد. سندروم تونل کارپال موجب درد، بی‌حسی و حس سوزن سوزن و خارش در دست می‌شود. خارش یا ناراحتی معمولاً در کف دست‌ها شروع شده و در هنگام شب بیشتر می‌شود.
• واکنش‌های دارویی: گاهی اوقات خارش کف دست ممکن است در اثر مصرف داروی خاصی به وجود آمده باشد. هنگامی که فرد نسبت به داروی جدیدی واکنش آلرژیک خفیفی داشته باشد، واکنش‌های هیستامین در بدن باعث خارش می‌شود. در این موارد، به ویژه فرد در کف دست‌ یا پای خود احساس خارش می‌کند که دلیل آن تجمع بیش‌تر هیستامین‌ در این نواحی است.
• اگزما:بر اساس گزارش‌های علمی، حدود ۱۰ درصد مردم کشورهای صنعتی دچار اگزمای دست هستند. این بیماری غیر مسری می‌تواند باعث ایجاد خارش کف دست، التهاب، پوسته‌ ریزی، خشکی، قرمزی و حتی تاول شود. یک نوع اگزما به نام «پومفولیکس» یا «اگزمای دیس هیدروتیک» باعث به وجود آمدن تاول‌های کوچک و خارشی بر روی کناره‌های انگشتان، کف دست و حتی کف پا می‌شود. کسانی که احتمال بیشتری برای ابتلاء به اگزمای دست دارند، عموماً افرادی با مشاغل خاص هستند که در آن دستان فرد در مواجه با رطوبت یا مواد شیمیایی و عوامل تحریک‌کننده بیش از حد است. مشاغلی که در معرض ابتلاء به اگزمای دست هستند شامل: کترینگ و پذیرایی، نظافت، آرایشگاه، کادر درمانی، مکانیک، کسانی که سابقه خانوادگی اگزمای دست دارند نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند.
• واکنش‌های آلرژیک: گاهی ‌اوقات خارش دست بر اثر مواجه مکرر با عوامل و مواد شیمیایی تحریک‌کننده است به وجود می‌آید که در نهایت که به واکنش آلرژیک منتهی می‌شود و به «درماتیت تماسی» گفته می‌شود. یک واکنش آلرژیک ممکن است ۴۸ تا ۹۶ ساعت پس از تماس با آلرژن (عامل آلرژي‌زا) شروع شود. عوامل آلرژي‌زای رایج عبارتند از: فلزات، مانند انگشتر و سایر جواهرات، عطر و ادکلن یا سایر مواد معطر، انواع صابون، مواد ضدعفونی‌کننده، ترکیبات ضد میکروبی ‌یا باکتری‌کُش،گرد و غبار و خاک، آب با مقادیر بالای کُلر، ممکن است پیش از بروز واکنش آلرژیک نیاز به مواجه چند باره با آلرژی‌ زاها باشد. در واقع، این امر به این دلیل است که بدن بعد از چند بار، شروع به ترشح هیستامین‌های خارش‌آوری می‌کند که موجب تحریک پوست می‌شوند.
• سیروز:یک اختلال خود ایمنی به نام «سیروز صفراوی» یا «تشمع کبدی» می‌تواند باعث به وجود آمدن برخی لکه‌ها در کف دست و خارش آن شود. سیروز صفراوی، روی مجاری صفراوی که کبد را به معده وصل می‌کند، اثر می‌گذارد. زردابی که بین این دو عضو حرکت می‌کند در کبد تجمع یافته و باعث بروز آسیب و زخم می‌شود. فرد مبتلاء به این اختلال خود ایمنی، علاوه بر خارش کف دست ممکن است که علائم دیگری نیز داشته باشد: لکه‌های پوستی در کف دست، حالت تهوع، درد استخوان، اسهال، ادرار تیره، زردی یا یرقان، سیروز در زنان شایع‌تر است، با این حال علت آن مشخص نیست. ممکن است برای کاهش علائم خارش برای فرد مبتلا به سیروز داروی «کلستیرامین» تجویز شود.

تشخیص:

1. آزمایش خون
2. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• همانند سایر داروها برای درمان عارضه های پوستی نیز باید طبق دستور پزشک داروها مصرف شوند.
• کفش های سبک:پوشیدن کفش­های سبک و مناسب باعث می­شود خون به خوبی در پا جریان داشته باشد.
• درمان بیماری زمینه ای:برای رفع خارش کف دست و پا ناشی از بیماری­های زمینه­ای باید بیماری مربوطه درمان شود.
• تزریق ویتامین:اگر عامل خارش دست و پا کمبود ویتامین باشد پزشک ویتامین مورد نظر (B6، B12 و B1) را برای بیمار تجویز خواهد کرد.
• درمان بیماری پوستی:برای درمان خارش کف دست و پا ناشی از گال، هرپس سیمپلکس، پسوریازیس کف دست و پا، پمفولیکس، اگزما، لیکن پلان، درماتیت تماسی، پوست خشک، کچلی قارچی روش­های درمانی خاصی وجود دارد.
• داروها:برخی داروها به رفع خارش کف دست و پا کمک می­کنند مثل کلستیرامین برای بیمارانی که به دلیل بیماری کبد چرب دچار خارش می­شوند، داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب برای بیمارانی که مبتلا به خارش ناشی از بیماری­های اعصاب و روان هستند و نالتریکسون، نالوکسون یا اندانسترون برای بیمارانی که به دلایل مختلف دچار خارش کف پا می شوند.
• نوردرمانی:بیمارانی که به دلیل بیماری­های کلیوی، کبدی، قرار گرفتن در معرض آب و پلی سیستمی دچار خارش کف پا و دست می­شوند می­توانند با استفاده از نور درمانی با اشعه UVB or PUVA باند باریک خود را درمان کنند. یک روش مناسب دیگر استفاده از محلول پسورالن است که پا و دست برای نوردرمانی در این محلول رقیق شده با آب قرار داده می­شود.
• درمان خشکی و آلرژی:استفاده از کرم­های مرطوب کننده روی دست و کف پا و پوشاندن آن به رفع خشکی پا و جلوگیری از قرار گرفتن در معرض محرک­ها و آلرژی زا ها کمک می­کند.
• آنتی هیستامین:آنتی هیستامین به کاهش خارش کف دست و پا کمک می­کند. آنتی هیستامین­های طولانی اثر مثل سیتریزین یا ترفنادین برای موارد خفیف و متوسط مناسب هستند ولی در موارد شدید علاوه بر آنتی هیستامین­های طولانی اثر باید از آنتی هیستامین کوتاه اثر مثل هیدروکسین به عنوان کاهش دهنده خارش و خواب آور استفاده شود.
• کرم های مخصوص:یکی دیگر محصولاتی که به رفع خارش کف پا کمک می­کنند کرم­های موضعی دوکسیپن هیدروکلرید ۵% است. این کرم وقتی جذب پوست می­شود به خوابیدن بیمار هم کمک می­کند ولی افرادی که از داروهای ضد افسردگی جز دسته مهارکننده MAO استفاده می­کنند، افرادی که گلوکوم زاویه بسته دارند یا افرادی که مستعد احتباس ادرار هستند، نباید این کرم را مصرف کنند.

درمان طب سنتی:

• حجامت قوزک پا
• مالیدن روغن ختمی
• خوردن دمنوش بنفشه، ختمی، پنیرک.
• درمان خارش کف دست نیز به علل آن بستگی دارد.
• اگر با خشکی همراه است، خوردن سرکنگبین شب ها قبل از خواب.
• ترکیب (حنا + آبلیمو + نمک) را 4 ساعت به پا ببندید (یک الی 2 مرتبه هر 2 هفته یک بار).
• اگر با تعریق همراه است، خوردن سرکنگبین، با یک قاشق مرباخوری اسفند (اسفند را نجوید بلکه قورت دهید).
• گرفتن مواضعی از بدن که دچار خارش است روی دود عنبر نسارا، یکی از روش های بسیار موثر در کاهش انواع خارش ها است.
• گرفتن مواضعی از بدن که دچار خارش است روی دود عنبر نسارا، یکی از روش های بسیار موثر در کاهش انواع خارش ها است.
• گذاشتن یک پارچه‌ی مرطوب روی کف دست برای مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه می‌تواند باعث تسکین احساس خارش شود. کمپرس سرد نیز ممکن است در این مورد مفید باشد.
• با حجامت عام، خارش ها برطرف می شود اگر برطرف نشد با حجامت ساق پا برطرف می شود چون منشاء خارش ها از کبد است و ساق پا در تصفیه کبد بسیار موثر است.
• با حجامت عام، خارش ها برطرف می شود اگر برطرف نشد با حجامت ساق پا برطرف می شود چون منشاء خارش ها از کبد است و ساق پا در تصفیه کبد بسیار موثر است.
• اگر خارش دست و پا پیدا کردید، درمان اورژانسی رفع این خارش آن است که به مدت یک ساعت دست و پا را داخل آب بسیار گرم حاوی نمک دریا قرار دهید یا این که آب برگ چغندر را گرم کنید و دست و پا را داخل آن بگذارید و بعد از یک ساعت بیرون آورده و روغن بادام یا کره گاو را بر روی دست و پایتان بمالید.

فعالیت:

• روزانه نیم ساعت فعالیت بدنی مناسب داشته باشید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای و همچنین غذاهای گرم بدون مصلح پرهیز کنید.
• خوردنی های مفید: خوراک باقلا، خوراک عدس و اسفناج، خوراک گل کلم، آش شولی ۱، عدس پلو ساده، خورش قیمه بادمجان، خورش شوید باقالی، خورش بامیه با قارچ، سوپ کلم قمری، سوپ گشنیز، سوپ کدو قلیانی، سس معطر، سمنو با گندم و جو.
• خوردنی های مضر: آلبالو پلو، کلم پلو با سویا، نخود فرنگی پلو ۱، خورش قورمه سبزی با سویا، خورش کرفس ۱، کتلت سویا با گندم جوانه زده، فلافل ساده، فلافل تنوری، فلافل با جعفری، سوسیس فانتزی، کشک سویا، سس گندم جوانه زده، سس زیتون، سس جعفری.

نکته:

• اصل خارش، فریاد کمی رطوبت است همچنان که وقتی حمام می رود تا 3 الی 4 ساعت بدنش خارش ندارد و یا وقتی که به شمال می رود خارشش قطع می شود و رطوبت از طریق تنفس هم می تواند وارد شش شود و بدن را مرطوب کند.
• صفراوی که سردی میخواهد اگر بیش از اندازه سردی بدهیم معده سرد می شود و چون جنس کبد گرم است و دیر تغییر مزاج می دهد و از طرفی جنس معده سرد است، یعنی معده باید رطوبت داشته باشد و استعداد سردتر شدن معده وجود دارد این توازن در اینجا به هم می خورد، در این صورت بیمار هوس به سردی دارد ولی وقتی می خورد اذیت می شود و دچار نفخ میشود اگر گرمی دادیم و باز هم نفخ داشته باشد معلوم است که بیش از اندازه سردی کرده است، اگر سردی معده را برطرف کردیم از آن طرف کبد بیش از اندازه گرم می شود حتی ممکن است این گرمی به صورت خارش در بدن یا خشکی دهان یا عطش غالب بروز کند و اگر آب زیاد بخورد باز معده سردی بکند، این مشکل، مشکل عمومی است چون تغذیه صحیح نداریم. در درمان می گوییم: شما گرمی بخورید و اگر احساس گرمی کردید مقداری کمی از سردی های آرام بخورید مثل: چند قاشق ماست، یک قاشق مرباخوری آبلیمو، این ها سردی های آرام هستند که فوری کبد را تعدیل می کنند و معده را نیز سرد نمی کنند. ما باید پایه و اساس را بر خوردن گرمی ها بگذاریم و در اینجا برای اینکه اتفاق خاصی نیافتد گرم و خشک نمی دهیم بلکه گرم و تر تجویز می کنیم.
• اگر سه خلط صفرا، دم و بلغم پدید بیاد اول صفرا را درمان می کنیم بعد دم و بعد بلغم را، تا زمانی که صفرا و دم را درمان می کنیم بلغم رو به افزایش است، مثلاً خارش تن دارد و پا درد هم دارد، اگر خارش را از بین ببریم پادرد زیاد می شود؛ در اینجا برای پا درد درمان موضعی میدهیم (روغن بادام تلخ) و برای خارش، سرکنگبین توصیه می کنیم. درمان متضاد هم می توانیم بدهیم (سرکنگبین با اسفند)، سرکنگبین صفرا، سودا و دم را حل می کند، اما بلغم را زیاد می کند چون سرکه دارد؛ از آنطرف اسفند ضد بلغم و ضد سوداست (آب اسفند سرکنگبین باشد) از طرف دیگر حجامت بکنند که حجامت سه خلط صفرا، دم و سودا را حل می کند؛ بلغم را با اسفند درمان کنید.