خارش مقعد: عبارت است از خارش مقعد (anal itching) عارضه‌ای است كه برای زنان، مردان و حتی کودکان هم اتفاق می‌افتد. این عارضه اكثراً در بزرگسالان بين سنين 40 تا 60 سالگی (1 الی 5 درصد از عموم مردم) رخ می‌دهد. خارش مقعد در مردان بيشتر است و نسبت آن در مقايسه با زنان 4 به 1 است. دلایل گوناگونی برای ایجاد این عارضه وجود دارد و به همين خاطر تشخيص دقيق برای تجويز درمان مناسب اهميت بسيار بالايی دارد. به عبارت دیگر خارش مقعد وضعیتی است كه در آن يک احساس ناخوشايند در پوست اطراف مقعد ايجاد می‌شود و شخص تمايل به رفع خارش پيدا می‌كند. خارش به دو نوع “اوليه” و “ثانويه” طبقه بندی می‌شود. در حالت اولیه: خارش به دلیل وجود یک بیماری یا مشکل دیگر نیست. در حالت ثانويه: یک علت زمینه ای قابل تشخیص وجود دارد که درمان آن مشخص است. تحريک جزئی پوست منجر به خارش مقعد می‌شود و اگر ادامه يابد پوست آسيب ميبيند و محل خارش بزرگتر و سوزش بيشتر می‌شود. خاراندن مكرر باعث می شود تا شخص بیشتر بخواهد محل را خارش دهد و اين خود مشكل را بدتر می‌كند.

علائم:

1. علاوه بر خارش در ناحیه مقعد، ممکن است شما نیز علائم زیر را تجربه کنید:
2. درد
3. زخم
4. التهاب
5. سوزش
6. بثورات پوستی
7. خون در مدفوع
8. خونریزی از مقعد
9. قرمزی قابل مشاهده پوست اطراف مقعد

علت:

• وجود صفرای زیاد در روده و گوارش.
• علت خارش مقعد در بسياری از مشكلات آنوركتال عمومی است و عواملی مانند بیماری های گوارشی و اختلالات مقعدی، عفونت ها، تعریق زیاد و … منجر به آن می شود که در ادامه به تفکیک آنها را بررسی خواهیم کرد.
• ترشحات تحریک کننده از کانال مقعد: دلایل این عارضه هميشه قابل تشخيص نيست ولی حدس بر اين است كه ترشحات تحريک كننده از كانال مقعد منجر به خارش مقعد می‌شود و ادامه آن در بلند مدت عصب های پوست را بصورت مزمن تحريک و فعال می‌كند.
• اختلالات عصبی و تحریک سیستم عصبی: ضمناً خارش مي تواند از اختلالات عصبی و همچنين تحريك سيستم عصبي مركزي مثلاً ناشي از دارو باشد. برخي مواقع هم علت خارش محركات ذهنی است و ريشه علائم از مغز است نه اندام های ديگر.
• رطوبت ناشی از عرق یا مدفوع: از ديگر عوامل خارش مقعد می‌توان به رطوبت ناشی از عرق يا مدفوع يا ترشحات اشاره كرد. طبق بررسی های انجام شده خارش به محض تميز كردن محل اطراف مقعد رفع می‌شود كه اين خود نشانه ای از علت خارش مقعد است.
• بیماری های پوستی: بیماری های پوستی مانند پسوریازیس، درماتیت سبورئیک، درماتیت آتوپیک، درماتیت تماسی، پلانوس لیچن، سیمپلکی لیچن، اسکلروز لیچن.
• بهداشت نامناسب و رعایت بهداشت زیاد: علت خارش علاوه بر بهداشت نامناسب می‌تواند از بهداشت زياد از حد ناشي از صابون هاي تحريك كننده و كرم هاي معطر هم باشد. بهداشت بيش از حد و استفاده از استروئيدهاي موضعي پوست را زخم و به آن آسيب ميرساند كه در نتيجه مشكل به خاطر تميزي زياد از حد بدتر ميشود.
• استفاده از غذاهای صنعتی: هرچند مطالعه و بررسی زيادی روی غذاهای خاص انجام نشده ولي عوامل غذايي هم ميتواند در بروز خارش اثر داشته باشد. قهوه (كافئين دار يا بدون كافئين) يكي از عوامل اصلي خارش است. مصرف قهوه قدرت انقباض عضلات مقعد در حالت عادی را كاهش و باعث نشت ترشحات مقعد و مدفوع می‌شود. مواد غذايي موثر ديگر شامل چاي ، نوشابه ، مايعات انرژي زا ، شكلات ، ميوه های مركباتي، گوجه فرنگي، غذاهاي تند، آبجو، لبنيات و آجيل هستند.
• عفونت: عفونت هم يكي از دلايل خارش مقعد است. برای مثال، عفونت پوستي باكتريايي، عفونت قارچي (هرچند برخي قارچها بطور طبيعي روي پوست مقعد حضور دارند)، عفونت انگلي با كرمك يا انگل، عفونت ويروسي و زگيل مقعد.
• اختلالات گوارشی و بیماری های مقعدی: مانند اسهال مزمن، یبوست، بواسیر یا هموروئید، آبسه، شقاق یا فیشر مقعدی، فیستول، بیماری ها و عفونت های جنسی مثل زگیل تناسلی.

عوامل افزایش دهنده خطر:

1. سن
2. مصرف غذاهای تند.
3. سابقه بیماری های خاص

پیشگیری:

• پرهیز از صابون و مواد شوینده با رنگ و عطر
• پوشیدن لباس گشاد با الیاف طبیعی و قابل تنفس می تواند تحریک و رطوبت را به حداقل برساند.
• تصحیح عادات بهداشتی مانند خودداری از خراشیدن و تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه مقعد می شود.
• داشتن یک رژیم غذایی سالم و پرفیبر و انجام ورزش منظم می تواند به تقویت دستگاه گوارش برای جلوگیری از اسهال و بواسیر کمک کند.

تشخیص:

1. آزمایش خون
2. انجام معاینات بالینی و گرفتن شرح حال از بیمار

درمان طب نوین:

• پس از هر بار دفع مدفوع، خود را به درستی تمیز کنید.
• اجتناب از مصرف غذاهای تند و ادویه دار و تنظیم منظم اجابت مزاج
• از مرطوب ماندن ناحیه‌ی مقعد اجتناب کنید و آن را به آرامی خشک کنید.
• از خاراندن و خراش دادن مقعد بپرهیزید، زیرا باعث آسیب و بدتر شدن مشکل می‌شود.
• از پودر‌های خشک کردن استفاده کنید، اما از استفاده از نوع دارویی و معطر آن اجتناب کنید.
• از صابون‌ها و کرم‌های تحریک کننده‌ی پوست اجتناب کنید، پوست را سرد، خشک و تمیز نگه دارید.
• ناخن‌های خود را کوتاه نگه دارید و در صورت خارش شدید جهت آرام کردن می‌توانید از یک پنبه‌ی خیس استفاده کنید.
• استفاده از دستکش‌های کتان می‌تواند به افرادی که نمی‌توانند از خاراندن اجتناب کنند یا به طور ناخودآگاه در خواب این کار را انجام می دهند، باعث کاهش آسیب می‌شود.
• از صابون‌های و اسپری‌های دارویی و معطر اجتناب کنید، زیرا ممکن است باعث از بین رفتن چربی پوست، جهت تمیز کردن خود از آب گرم یا کرم‌های مرطوب کننده یا امولسیون استفاده کنید.
• برای تمیز کردن خود به جای کاغذ از دستمال مرطوب استفاده کنید و اگر احساس سوزش داشتید می‌توانید از سشوار برای خشک کردن استفاده کنید. (از سشوار در درجه‌ی پایین و فاصله‌ی امن استفاده شود).
• لباس‌های راحت و گشاد بپوشید و از پوشیدن لباس‌هایی از جنس آکریلیک و نایلون اجتناب کنید، زیرا باعث به دام افتادن عرق می‌شود و لباس‌های خود را هر روز یا بعد از ورزش کردن عوض کنید و آنها را بشویید.

درمان طب سنتی:

• موضع را با سرکه بشویید.
• از مصرف غذاهای تند و پر ادویه پرهیز کنید.
• شبی یک لیوان سرکه انگبین خوراکی میل کنید.
• مخلوط آب انار ترش و عسل و یا صبر زرد حل کرده در آب را بمالید.
• حجامت عام یک مرحله، حجامت ساکرال یک مرحله، حجامت ساق پا یک مرحله و در نهایت اطراف موضع را زالو بیاندازید.
• پنج گرم زاج سفید و ۵ گرم گل زوفا را نرم بسایید، بعد با ۴۰ گرم پیه آب کرده مرغ مخلوط و شب ها به صورت شیاف استعمال کنید.
• پنج گرم تنباکوی حکوم را نرم بسایید و با ۲۰ گرم روغن وازلین مخلوط کنید و شب ها هنگام خواب یک قطعه پنبه را در آن روغن بقلطانید و به صورت شیاف استعمال کنید.
• اگر در لای چین های سرین (کفل) دچار خارش شده است، مهم ترین عامل تحریک این موضع و ایجاد خارش آن وجود انگل های ریز داخل مقعد است، زیرا انگل های نر و ماده برای جفت گیری در این مکان تجمع می کنند و همین باعث آزار شخص می شود. اگر چنین بود باید کمی زاج سفید را بو داده، بعد در روغن بزرک حل کنید و بمالید و یا آب جوشانده تخم کتان را بر موضع بمالید.

داروها:

1. انوکسولون

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام فعالیت بدنی زیاد پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف غذاهای تند و گرم پرهیز کنید.
• از مصرف فرآورده های کارخانه ای نظیر سوسیس و کالباس پرهیز کنید.

نکته:

• پوست اطراف مقعد بیشترین حساسیت را دارا می باشد که باعث خارش در اطراف آن می شود. علل بسیاری برای خارش مقعد وجود دارد که از این قرار است: بی دقتی در بهداشت مقعد و عدم رعايت آن، بواسیر، انگل ها، حساسیت ها، مصرف داروهای آنتی بیوتیکی و یا عفونت های قارچی که از همه شایع تر هستند. در اطفال، خارش مقعد اکثراً در اثر کرمک است که ممکن است با خوردن خوراکی های آلوده و دست آلوده مبتلا شوند. کرمک ها سفید و نازک هستند که در روده از تخم خارج می شوند و بالغ می گردند و دور مقعد تخم گذاری و جفت گیری می کنند، که باعث خارش می شوند، به خصوص هنگام شب. از راه چسب نواری که به مقعد می چسبانند و گاهی با مشاهده مدفوع پس از دفع، نیز می توان به وجود کرمک ها پی برد و در صورت وجود آن، باید ناخن ها را کوتاه کرد و همه چیز را شسته و ضد عفونی کرده و دستشویی و توالت را دائم پاک و ضد عفونی شده نگهداری کرد. پس از دفع مدفوع نیز مقعد و دست ها را باید با صابون یا مواد ضد عفونی کننده پاک کرد که دیگران مبتلا نشوند.