اکتینومایکوزیس: عبارت است از اکتینومایکوزیس Actinomycosis یک بیماری نادر و عفونی است که در آن باکتری ها از طریق بافت های بدن از بخشی به بدن دیگر منتقل می شوند. با گذشت زمان، می تواند منجر به آبسه، درد و التهاب مرتبط شود. این عفونت می تواند روی پوست یا نواحی عمیق تر بدن و گاهی اوقات خون تأثیر بگذارد. این مشکل می تواند بسیار جدی باشد، اما معمولاً با آنتی بیوتیک قابل درمان است. بسیاری از افراد باکتری اکتینومایکوزیس در بدن خود دارند، اما باکتری ها معمولاً در یک مکان می مانند و باعث ایجاد بیماری در بافت های سالم نمی شوند. اگر پوست در ناحیه اطراف محل زندگی باکتری آسیب ببیند، به دلیل آسیب دیدگی یا ضربه، باکتری ها می توانند به مناطق دیگر منتقل شوند. با پیشرفت بیماری، بافت ممکن است عمیقاً دچار التهاب و پر از چرک شود. این مشکل می تواند منجر به آبسه، مرگ بافتی، حفره ها و توده های بافت فیبری در بدن شود. طبق نظر متخصصان، عفونت مسری نیست، زیرا این باکتری ها نمی توانند در خارج از بدن انسان زنده بمانند و عفونت ها معمولاً پس از آسیب بافتی ایجاد می شوند.

علائم:

1. سر و گردنی (Cervicofacial): معمول‌ترین و شایع‌ترین آلودگی اکتینومایکوزیس می‌باشد و غالباً منشأ عوارض دندانی و باز شدن تورم‌های بافت نرم دردناک یا با درد کم که مزمن یا تحت حاد است، می‌باشد. هنگامی که استاف ارئوس و استرپتوکوک بتا همولیتیک هم وجود داشته باشند، آبسه‌های دردناک حاد یا سلولیت ممکن است بصورت تظاهرات اولیه ایجاد شود. فرم مزمن آلودگی دارای خصوصیاتي همچون درد کم و سینوس‌های مترشحه چرک که ممکن است حاوی گرانول‌های سولفور در بیش از 25 درصد موارد باشد، است. عفونت ممکن است به رگ‌ها، زبان، سینوس‌ها، گوش‌ها، چشم، غدد بزاقی، حلق، عضلات جویدنی، تیروئید، حنجره، نای و یا قفسه سینه گسترش پیدا کند. گرفتاری استخوان ممکن است در اثر نفوذ از بافت‌های نرم مجاور باشد كه منجر به پریواستیتیس یا استئومیلیت می شود. رادیوگرافی، ضایعات دیررس استخوانی را نشان می‌دهد. در بیماران معالجه نشده عفونت گاهی به سمت سطوح فوقانی کشیده می‌شود و ممکن است استخوان‌های جمجمه را نیز فرا گیرد و یا بطرف پایین‌تر پیشرفت نماید و قفسه صدری را مبتلا سازد. تشخیص‌های افتراقی شامل توبرکلوزیس (سل غدد لنفاویscrofula )، آلودگی‌های قارچی، نوکاردیوزیس، نئوپلاسم می‌باشد.
2. قفسه صدری (Thoracic): اکتینومیکوزیس قفسه صدری اغلب در اثر استنشاق ارگانیسم که در ترشحات دهان وجود دارد، ایجاد مي‌شود. گاه نیز در اثر دامنه‌دار شدن ضایعات اولیه، ریه‌ها نیز گرفتار می‌شوند. عفونت ریوی شبیه به سایر بیماری‌های تحت حاد ریه است. آلودگی بصورت مزمن و به آرامی پارانشیم ریه و فضای پلوری را درگیر می‌کند و 15 تا 30 درصد موارد اکتینومایکوزیس را شامل می‌شود. آلودگی غالباً به پرده جنب و دیواره قفسه سینه انتشار پیدا کرده، با فیستول‌های احتمالی و ترشح گرانول‌های سولفور همراه است. شکایات بیماران دچار اکتینومایکوزیس قفسه صدری به صورت غیراختصاصی است و غالباً درد قفسه سینه و سرفه‌های مداوم تاریخچه‌ای از بیماری‌های زمینه‌ا‌ی ریوی در بیماران معمولی است و بیماران به ندرت دچار عفونت اولیه می‌شوند. بیماری ممكن است با توبرکلوزیس خصوصاً در مواقع وجود کاویته و بلاستومایکوزیس، نوکاردیوزیس، کریپتوکوکوزیس، لنفوما و پنومونی اشتباه شود.
3. شکمی (Abdominal): این شکل از بیماری معمولاً مزمن، ناحیه‌ای و دارای التهاب است که غالباً بعد از چند هفته، ماه، یا سال بعد از شکستن موکوس گاستروانتستینال بوسیله جراحی برای آپانديسیت‌های حاد، برای جراحی‌های ضروری بر روی مجاری روده‌ای و بعد از ضربه اکتینومایکوزیس شکمی – ممکن است فاقد هرگونه فاکتور پیش‌بینی کننده درستی باشد. آلودگی به آرامی به بافت‌های هم‌جوار بخصوص کبد و طحال و دیوار شکم انتشار پیدا می‌کند. سینوس‌های ترشح کننده ممکن است وجود داشته باشد و شامل ناحیه پره‌آنال می‌باشد که شبیه به بیماری کرون یا توبرکلوزیس است. علائم و نشانه‌ها غالباً غیر اختصاصی بوده و شامل تب، اسهال یا یبوست، کاهش وزن، تهوع و استفراغ می‌باشد.
4. لگنی (Pelvic): این آلودگی غالباً در خانم‌ها که یک دوره زمانی طولانی و غالباً برای بیشتر از 2 سال از IUD استفاده مي‌كنند، مشاهده می‌شود. اکتینومایکوزیس لگنی ممکن است همچنین در اثر گسترش آلودگی از نواحی شکمی باشد. تظاهرات بیماری ممکن است رنجی از ترشحات مزمن واژینال تا بیماری التهاب لگنی با آبسه لوله‌های تخمدان یا توده‌های شبه توموری باشد. بیماران غالباً با خونریزی تا ترشحات واژینال غیرطبیعی، دردهای لگنی- شکمی، تب، افزایش خونریزی قاعدگی و کاهش وزن همراه می‌باشند.
5. سیستم عصبی مرکزی (Central Nervous System): آلودگی CNS بسیار نادر است و معمولاً تظاهرات بصورت تک یا چند آبسه مغزی می‌باشد که بصورت زخم‌های پیشرونده با دیواره نازک وجود دارد که در سی تی اسکن به صورت ندولار و یا نامنظم مشاهده می‌شود. سردرد و علائم عصبی کانونی از علائم اصلی بیماری هستند. اکثریت آلودگی‌های اکتینومایکوزیس CNSاز طریق انتشار از طریق خون از نواحی دور ایجاد می‌شود. هر چند که انتشار مستقیم فکی- صورتی به‌ خوبی تشخیص داده می‌شود. مننژیت ناشی از اکتینومایسس معمولاً مزمن و پلی سیتوزیس و لنفوسیتیک است، بنابراین ممکن است با مننژیت‌های توبرکلوزیس اشتباهاً تشخیص داده ‌شود.

علت:

• اکتینومایکوزیس یک عفونت نادر است که می تواند از طریق بافت های بدن گسترش یابد. اکتینومایکوزیس زمانی اتفاق می افتد که گونه های Actinomyces باکتری به دلیل آسیب بافتی در بدن پخش شوند. اکثر افراد دارای باکتری اکتینومایکوزیس در پوشش دهان، گلو، دستگاه گوارش و دستگاه ادراری هستند و در دستگاه تناسلی زنان نیز وجود دارد. این باکتری ها بی خطر در بدن زندگی می کنند، اما اگر از محیط معمول خود به نقاط دیگر پخش شوند خطرناک می شوند.

علل احتمالی اکتینومایکوزیس در قسمت های مختلف بدن:

• شکم: ترکیدن آپاندیس ، جراحی اسهال یا یبوست ، درد ، توده یا تورم در شکم ، ترشح چرک از سوراخ های کوچک پوست.
• ریه ها: استنشاق مایع یا مواد غذایی آلوده به باکتری ها تنگی نفس ، درد قفسه سینه ، سرفه ، چرک نشت از سوراخ های کوچک پوست بیمار.
• فک یا دهان: پوسیدگی دندان ، آسیب دیدگی ، توده های جراحی دندان روی گونه یا گردن ، مشکل جویدن ، نشت چرک از سوراخ های کوچک پوست
• لگن: گذاشتن یک دستگاه جلوگیری از بارداری IUD برای درد بیش از حد طولانی در شکم ، خونریزی واژن یا ترشحات غیرمعمول ، توده یا تورم در پایین شکم.

تشخیص:

1. تشخیص آزمایشگاهی گونه‌‌های اکتینومایسس (Actinomyces)، مانند هر عفونت دیگری، طی چند مرحله انجام می‌شود که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
2. جمع‌آوری نمونه: از آنجایی که عفونت ناشی از Actinomyces ممکن است در مناطق مختلفی از بدن بروز کند، نمونه‌ی گرفته شده نیز بر اساس محل آسیب دیده جمع‌آوری می‌شود. این نمونه می‌تواند شامل ترشحات از سینوس‌ها یا فیستول، برونش آلوئولار، خلط یا برش‌های بافتی باشد.
3. تشخیص در آزمایشگاه: پس از جمع‌آوری و ارسال نمونه به آزمایشگاه، لازم است نمونه از جهات زیر مورد بررسی قرار گیرد.
4. بررسی مستقیم میکروسکوپی: ترشحات چرک به طور کامل در سالین در یک لوله آزمایش شسته می‌شود و رسوبی که حاوی دانه‌های سفید یا زرد رنگ است، (اندازه کمتر از ۵ میلی متر) جمع آوری می‌شود. گرانول‌ها روی لام قرار گرفته ( متلاشی شده) و اسمیر تهیه می‌شود.
5. رنگ آمیزی گرم (تکنیک Brown-Brenn modification): اگر نمونه حاوی گونه‌‌های اکتینومایسس باشد، در رنگ آمیزی گرم، باسیل‌های رشته‌ای گرم مثبت مشاهده می‌شود. گرانول های اکتینومیکوز سخت هستند. به این معنا که حالت امولسیون نمی‌گیرند. همین موضوع آن‌ها را از سایر گرانول‌ها متمایز می‌سازد. استفاده از تکنیک‌‌رنگ آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین و Gomori ممکن است به تشخیص بهتر گونه‌های Actinomyces کمک کند.
6. کشت نمونه: گرانول‌های چرک به صورت بی هوازی در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد روی محیط مخصوص کشت داده می‌شوند. بهترین محیط برای بررسی این عفونت، تیوگلیکولات براث (Thioglycollate broth) و برین هارت اینفیوژن آگار (Brain heart infusion) است. israelii در تیوگلیکولات براث به صورت گلوله‌هایی در انتهای لوله آزمایش مشخص می‌شود. اما اA. bovis کدورت یکنواختی ایجاد می‌کند. در برین هارت اینفیوژن آگار (BHI) طی ۴۸ ساعت کلنی‌های عنکبوتی شکل کوچک تشکیل می‌شود که در عرض ۱۰ روز بزرگ شده و انباشته می‌شوند.
7. سایر روش‌ها: جهت تشخیص دقیق اکتینومایسس‌ها، در کنار روش رنگ آمیزی و کشت نمونه، لازم است آزمایش‌های دیگری نیز انجام شود. تست‌های بیوشیمیایی، کروماتوگرافی گازی مایع (GLC) برای تشخیص محصولات متابولیسم گلوکز و روش‌های مولکولی مانند PCR از این قبیل هستند.

درمان طب نوین:

• اکتینومایکوزیس با آنتی بیوتیک درمان می شود. درمان در بیمارستان با آنتی بیوتیک هایی که مستقیماً به داخل ورید تزریق می شوند (از راه وریدی) شروع می شود. وقتی حال بیمار برای رفتن به خانه بهتر بود ، قرص هایی به بیمار داده می شود که برای چند ماه مصرف نماید. لازم است که مصرف آنتی بیوتیک ها تا زمان اتمام آن ادامه یابد ، حتی در صورت بهبودی. همچنین ممکن است برای تخلیه نواحی چرک (آبسه) و پاکسازی مناطق اطراف در صورت آلودگی به جراحی نیاز داشته باشید. اکتینومایکوزیس می تواند به مدت طولانی ادامه یابد. درمان طولانی مدت با آنتی بیوتیک ها مانند پنی سیلین معمول است. ممکن است از 8 هفته تا بیش از 12 ماه طول بکشد. در برخی موارد، یک جراح ممکن است یک آبسه را تخلیه کند یا لازم باشد یک قسمت آلوده را خارج کند. بعد از این، ممکن است فرد برای حل مشکل نیاز به یک دوره 3 ماهه آنتی بیوتیک داشته باشد. بنابراین اکتینومایکوزیس به آرامی ایجاد می شود، اما می تواند تأثیر جدی بر سلامت فرد داشته باشد. در صورت بروز، درمان زود هنگام مهم است.

درمان طب سنتی:

• اطراف موضع زالو بیاندازید.
• روزی یک تا سه لیوان آب سیب طبیعی و تازه میل کنید.
• جوشانده سیاهدانه و عسل (یک قاشق مرباخوری سیاهدانه + دو لیوان آب جوش آنقدر بجوشد تا یک استکان باقی بماند با عسل شیرین کنید و میل کنید) روزی یک مرتبه.

داروها:

• کلیندامایسین

فعالیت:

• تا زمان بهبودی کامل از انجام هرگونه فعالیت شدید بدنی پرهیز کنید.

رژیم غذایی:

• از مصرف فرآورده های کارخانه ای، لبنیات پاستوریزه پرهیز کنید.