نام های دیگر: تخم سنگ، بذرالبنگ، شب انگیز، حذاع الرجال، شیکران، بنگ دونه، سکرانف ارمانیون، اجواین خراسانی، ارسطور، باط باط، ماش عطار، خراسانی اجوان، ژوسیکام گیاهی، ارسطا.
نوع گیاه: بوته
مزاج: گرم و خشک
نام خانواده: سیب زمینی
قسمت مورد استفاده: تمام گیاه (بخصوص برگ و دانه)
ترکیب شیمیایی: روغن ثابت، هيوسيامين، هیوسین، آتروپین، نشاسته.
مقدار و دستور مصرف: برگ آن به مقدار 1 الی 0.5 گرم روزی سه بار به صورت دم کرده. با توجه به اینکه میزان آلکالوئیدهای قسمت های مختلف گیاه و همچنین گیاهان نواحی مختلف و گونه های متعدد آن متفاوت است توصیه میشود از داروهای استاندارد و صنعتی این گیاه که در داروخانه ها موجود بوده و توسط پزشک تجویز می گردد. استفاده شود.
ترکیب شیمیایی برگ بزرالبنج: آلکالوئیدهای هیوسیامین و اسکوپولامین کمی آتروپین و هیوسی پیکرین. گیاهان جوان بیشتر حاوی هیوسین و مقدار کمتری هیوسیامین هستند؛ در حالی که گیاهان رسیده مقدار بیشتری هیوسیامین دارند و آلکالوئید اصلی آنها را تشکیل میدهد. مقدار آلکالوئیدها در ریشه ی این گیاه 0.16 درصد در دانه ها 0.10 درصد و در برگ ها تا 0.08 درصد می باشد. ترکیبات مهم دیگر شامل، رزین تانن موسیلاژ و آلکالوئیدهای ایرانروبین آتروپین کوسکوهیگرین کولین، اسکوپین، پیریدین، ترویین و اسکوپولین است. همچنین، ترکیبات دیگری از جمله اسید بوتيريك كومارین و گلوکزید تلخ هیوسی پیکرین در گیاه وجود دارد.
مشخصات: دانه ی گیاهی است از خانواده ی Solanaceae یک ساله و دو ساله که معمولاً گونه ی با خواص دارویی آن دو ساله میباشد ساقه ی آن استوانه ای و افراشته است و بلندی آن هشتاد یا یکصد سانتی متر میباشد برگهای آن متناوب ،پهن به رنگ سبز مایل به سفید اطراف برگ دارای دندانه ی درشت و نوک تیز است به طوری که برگ را به چند لوب تقسیم میکند طول برگ به حدود بیست سانتی متر میرسد و نوک تیز میباشد برگهای بالای ساقه اغلب بدون دمبرگ به ساقه چسبیده و برگها با تماس به دست می چسبند تمام گیاه از یک نوع کرک نرم پوشیده شده که از آن رایحه ی نامطبوع زهر استشمام می شود. گل های آن زرد با رگههای ارغوانی است و در بهار ظاهر می.شود میوه ی آن پوشینه به شکل یک دیزی کوچک درب دار میباشد که درون آن تعداد زیادی تخم گیاه وجود دارد در هر میوه حدود چهارصد تا پانصد عدد تخم وجود دارد. این گیاه معمولاً در جاهای مخروبه اراضی بایر قبرستانها و اراضی متروکه در اغلب مناطق اروپا و نواحی با آب و هوای مدیترانه ای شمال آفریقا و آسیا میروید در ایران در نواحی اطراف تهران کرج ییلاقات اطراف تهران و دامنه های کم ارتفاع البرز و در رودبار آذربایجان اطراف تبریز، بین آستارا و اردبیل یا کلیبار و در مناطق مرکزی در اراک تفرش و در گرگان در کوه شاهوار و حاجی لنگ در ارتفاع ۲۵۰۰ متری و بین اردبیل و خلخال دیده میشود دو نوع دیگر از این گیاه در ایران می روید، یک ساله و چند ساله که در این بخش احتیاج به ذکر آن نمیباشد. بذر البنج (هن بن) به احتمال زیاد توسط دیوسکورید مورد شناسایی و معرفی شده است. گونه ای که اولین بار گزارش شده و مورد استفاده قرار می گرفته شاید هیوسیاموس آلبوس باشد. هن بن در قرون وسطی در انگلستان مورد استفاده بوده است. این گیاه پس از یک دوره فراموشی مجدداً در سال ۱۸۰۹ به فاراکوپه انگلستان (کتاب رسمی دارویی انگلستان) وارد شده و مورد استفاده بوده است. همه ی گونه های بنگدانه سمی و خطرناک هستند گونه های دیگر آن در ایران H muticus و H. reticulatus است که در بسیاری از نقاط ایران یافت می شوند. با توجه به وجود چندین گونه هیوسیاموس در ایران و گسترش آن در نقاط مختلف لازم است همگان با این گیاه سمی آشنا باشند چرا که مسمومیت های منجر به مرگ به خصوص در کودکان که علاقه ی زیادی به بازی با میوه آن دارند گزارش شده است. شناسایی این گیاه برای عموم حداقل با دو مشخصه ی میوه ی کوزه مانند آن که در بالا به پنج لبه ی نوک تیز ختم می شود و همگی در یک طرف ساقه قرار دارند و گلبرگ هایی که سطح آنها را شبکه ی ظریف بنفش رنگی پوشانده است گلها نیز در یک طرف ساقه قرار گرفته و در انتها مجتمع شده اند و طبق تصویر رنگی ارائه شده آسان می باشد. گونه هایی از بنگدانه در نواحی شمالی تهران و راه های شمالی ایران به خصوص در ارتفاعات که مسیرهای اصلی کوهنوردی و مسافرت عموم می باشد وجود دارد که نسبتاً زیاد است و باید مراقب بود. در سال های اخیر اسپری هایی از عصاره ی بنگدانه در اروپا تهیه شده که برای دفاع شخصی به خصوص خانم ها در برابر افراد مهاجم و مزاحم مورد استفاده قرار می گیرد این اسپری می تواند باعث گیجی و به هم خوردن تعادل فرد مهاجم گردد. با اینکه در قدیم از تنتور برگ و دانه ی این گیاه به اشکال مختلف استفاده می شد ولی برای جلوگیری از مسمومیت های خطرناک و منجر به مرگ بهتر است از داروهای صنعتی این گیاه که کاربردهای فراوانی دارد و با دستور پزشک استفاده نمود.
خواص:
- مخدر
- مسکن
- ضد تشنج
- درمان سیاتیک
- درمان درد مفاصل
- درمان جرب (بخور)
- درمان سردرد مزمن
- درمان بی خوابی (کم)
- باز کننده مردمک چشم
- درمان درد دندان (ساییده)
- درمان ورم دردناک (مالش)
- درمان برص (به صورت مالش)
- رفع حالت مستی و رخوت آور (ریشه)
- درمان نقرس (2/1 گرم تخم آن + عسل)
- درمان خونریزی ریه و خلط خونی (عصاره)
- درمان گوش درد (چکاندن عصاره در گوش)
- درمان ورم بیضه (ضماد عصاره تخم + سرکه)
- ضماد کوبیده ی دانه بزرالبنج برای تسکین دردهای مزمن کبد مفید میباشد.
- ریشه بزرالبنج را در دهان بگیرید و مزمزه کنید برای تسکین درد دندان نافع است.
- درمان انزال زودرس (با کمی ریشه شوکران و مویز جوشانده و به صورت حب سازید)
- تازه ی برگ بزرالبنج را له کرده و روی پیشانی بگذارید برای رفع سردردهای عصبی نافع است.
- درمان مالیخولیا (تخم بذرالبنج را با نصف تخم کاهو با یک سوم خشخاش بکوبید و روغن بگیرید).
- ضماد عصاره ی دانه بزرالبنج با آرد جو جهت بهبود ورم های حار و تسکین دردگوش و چشم مجرب است.
- دانه بزرالبنج را نرم بسایید و با قطران سرشته و سوراخ دندان پوسیده را با آن پر کنید. درد آن را تسکین می دهد.
- در استعمال خارجی گیاه بزرالبنج به عنوان، مسکن دردکش و برای رفع اختلالات عصبی می شود و ضد اسپاسم است.
- دانه بزرالبنج را نرم بسایید و با آرد باقلا مخلوط کرده ضماد کنید برای جلوگیری از بزرگ شدن پستان و بیضه ها نافع است.
- دو یا سه عدد تازه ی برگ بزرالبنج را با سرکه بخورید برای رفع تب نافع است و برای تسکین دردهای استخوان نیز مفید میباشد.
- شب ها کوبیده ی دانه بزرالبنج را به صورت شیاف در مهبل بگذارید برای رفع جراحت های رحم و خشک کردن رطوبت های آن نافع است.
- دانه بزرالبنج را نرم بسایید و با پیه آب کرده و زرده ی تخم مرغ مخلوط کرده و ضماد کنید. برای تسکین درد کنج ران و بیضه ها مفید می باشد.
- دانه بزرالبنج را مثل غبار نرم بسایید، بعد با روغن کرچک مخلوط کنید و هر روز به موضع بمالید. درد کمر تا زانو یا سیاتیک یا عرق النساء را درمان می کند.
- یک تا یک ونیم گرم از دانه بزرالبنج را با دو تا سه گرم تخم خشخاش و آب و عسل مخلوط کنید و بخورید. برای تسکین سرفه های ،شدید، سیاه سرفه، قطع خون ریزی از هر عضو حتا رحم و قطع اخلاط خونی نافع است.
- هر بار ۲۰ تا ۵۰ سانتی گرم گرد برگ بزرالبنج را با آب بخورید و یا یک گرم خشک آن را در صد گرم آب جوش دم کنید و بخورید. مخدر، مسکن درد آرام بخش و ضدعفونی کننده است باز کننده ی مردمک چشم میباشد در موارد اختلالات و ناراحتی های تحریکی اعصاب و همچنین برای تسکین سرفه و سیاه سرفه آسم کاربرد دارد.
- خوردن نیم تا یک گرم از دانه بزرالبنج آرام بخش و ضد تشنج ،است برای رفع سرفه های تشنجی، برونشیت مزمن و دردهای عصبی مفید میباشد برای درمان هیجانات و هیستری (حمله، ترس)، احساس چنگ زدگی در معده و داء الرقص مؤثر میباشد قابض و خشک کننده است مردمک چشم را باز میکند و مانع سیلان و جریان رطوبتها به طرف چشم میشود درد مفاصل و سیاتیک را تسکین می دهد، مخدر، منوم قاطع نزف الدم از هر عضو، سیلان رحم مسکن صداع مزمن و خواب آور است.
- برگ های خشک بنگدانه به علت وجود آلکالوئید هیوسیامین برای درمان اعتیاد به الکل و ترياك استفاده می شود. در اروپا از این گیاه به عنوان مسکن گوش درد و روماتیسم استفاده می کنند. می گویند. برگ بنگ دانه دورکننده ی موش است. در قرون وسطی از بنگدانه به عنوان بی حس کننده بیهوشی استفاده می شد و گاه با اکونیت (آفنیتون) تاتوره تریاک و غیره آن را مانند سیگار دود می کردند. در داستان های عربی هزار و یک شب از این گیاه یاد شده که با قرار دادن آن بر روی آتش نگهبانان را گیج و خواب آلود می کردند. همچنین از عصاره ی آن جهت سفتی غدد پستان و درمان کارسینوما، سرطان پاروتید و زخم های سرطانی استفاده می شده است. از چای بنگ دانه نیز به عنوان پایین آورنده ی قند خون، ضد اسپاسم ضد نفخ، خواب آور، گشاد کننده ی مردمک چشم مسکن و مخدر استفاده می کردند این گیاه برای درمان آسم، برونشیت سرفه و روماتیسم مفید است. در هندوستان گاه از برگ گیاه به همراه گنجا و پودر دانه ها برای تسکین دندان درد به صورت سیگار استفاده می کردند. در روسیه از مخلوط ینگ دانه مریم گلی و تاتوره به صورت سیگار برای تسکین اسم استفاده می کنند. از دانه های گیاه جهت تهیه ی شیاف برای دردهای رحم استفاده می شود دانه ها دارای خاصیت ضد درد و مخدر هستند و قرن ها مورد استفاده بوده اند. پس از استخراج مواد مخدر دانه ها، روغن، صمغ و رزین آن را جدا و استفاده می کنند. در هومیوپاتی از تنتور این گیاه می توان برای بهبود درد قفسه ی سینه قطع قاعدگی عفونت چشم شب، نوعی کوری، التهاب روده باريك، خون دماغ و رفتار جنسی غیر عادی استفاده کرد.
مضرات:
- حناق
- جنون
- حافظه
- عطش
- اعصاب
- شبکوری
- ورم زبان
- زنان حامله
- اختلال حواس
- سنگینی گوش
- نوع سیاه بذرالبنج کشنده است.
- این دارو سمی است و حتماً باید زیر نظر پزشک مصرف شود.
- زیاده روی و افراط آن باعث فقدان اشتها رعشه و پریشانی قوای، دماغی جنون و خناق می شود.
- بنگ دانه با توجه به وجود آلکالوئیدهای بسیار سمی ممکن است موجب مرگ گردد. علائم مسمومیت شامل استفراغ، سر درد افزایش بزاق دهان تشنج و کما می باشد. این علائم با مصرف خوراکی و با کشیدن دود آن می تواند ایجاد شود و در مراحل پیشرفته باعث مرگ گردد. در موارد مسمومیت آن از محلول خوراکی ۴ درصد اسید تانيك و گاه از کافئین و یا مرفین با احتیاط استفاده می شود.